397

Apogeum arabskości (lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte) 399

składało się z historycznych postaci - wojskowych dowódców rewolucji i dobrze wykształconych technokratów, bez których nowoczesny rząd nie zdołałby przetrwać. Moc ów rząd czerpał z obejmującej cały kraj sieci oddziałów partii, w których ważną rolę odgrywali drobni kupcy, właściciele ziemscy i nauczyciele. W Maroku podobna koalicja sił: króla, partii Al-Istiklal i związków zawodowych uzyskała niepodległość. Okazało się jednak, że ta koalicja nie była tak stabilna i zjednoczona jak inne rządy w Maghrebie. Król - w odróżnieniu od partii Al-Istiklal - mógł twierdzić, że jest autentycznym ucieleśnieniem wspólnoty narodowej, co więcej, udało mu się również ustanowić kontrolę nad armią. Partia Al-Istiklal, pozbawiona powszechnego poparcia czerpanego z akceptowanego przez wszystkich przekonania, że reprezentuje wolę narodu, zaczęła się rozpadać na frakcje odpowiadające podziałom klasowym. Wyrósł z nich nowy ruch, Union Nationale des Force Populaires (Narodowa Unia Sił Ludowych), kierowany przez przywódców wywodzącach się z prowincji i z gór, reprezentujących interesy wiejskiego proletariatu,

W większości krajów Bliskiego Wschodu niepodległość rodziła się w wyniku działalności sił politycznych zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych oraz w wyniku umiarkowanych rokowań pokojowych. Czasami tylko dochodziło do niepokojów społecznych. W młodych niepodległych państwach władzę zdobywały przede wszystkim panujące rody lub wykształcone elity, których pozycja społeczna i zdolności polityczne w okresie przejmowania rządów okazały się niezbędne. Na ogół jednak te grupy nie posiadały ani umiejętności, ani wpływów, które pozwoliłyby im uzyskać poparcie w nowych warunkach niepodległości, czy stworzyć państwo w pełnym znaczeniu tego słowa. Nie posługiwały się tym samym językiem politycznym co ci, których - jak uważali - reprezentują. W ich interesie leżało zachowanie istniejącej struktury społecznej i dystrybucji dochodów, a nie zmiany w kierunku uzyskania większej sprawiedliwości społecznej. W tych krajach organizacje polityczne zaczynały się rozpadać po uzyskaniu niepodległości, a co za tym idzie otwierały się możliwości działania dla nowych ruchów i ideologii, które łączyłyby elementy nacjonalizmu, reli-gii i sprawiedliwości społecznej w bardziej przekonującej formie. Tego rodzaju ruch, głównie w Egipcie, Sudanie i w Syrii, tworzyli Bracia Muzułmanie. Ugrupowania komunistyczne i socjalistyczne również zaczęły odgrywać istotną rolę w opozycji zarówno wobec władzy imperialnej w ostatniej fazie jej istnienia, jak i nowych rządów, które zajęły jej miejsce.

W Egipcie ruch komunistyczny był rozbity na małe ugrupowania, które w momentach kryzysowych odgrywały jednak pewną rolę. W latach powojennych szczególne znaczenie podczas konfrontacji z Brytyjczykami miał zdominowany przez komunistów Komitet Robotników i Studentów, kierujący wzburzonymi siłami ludowymi. W Iraku komuniści spełniali podobną funkcję w ruchu, który zmusił rząd do wycofania się z układu obronnego zawartego w 1948