88,89 bmp

Dyplomacja

|.i|._;() /obowiązanie podpisujących do zachowania status ' '    ¹ '"“i'li-, i'o raz pierwszy w nowożytnych dziejach mocarstwa

'“J" I ¹ i' 'V/i<,-ly na siebie wspólną misję.

" *' " ¹¹¹ yi v|:.ki mąż stanu nie mógł przyłączyć się do przedsięwzię-^u 1 "^M'.vi.i_u ogólne prawo-wręczzobowiązanie-do interwen-l^,|,UvV wewnętrzne innych państw. Castlereagh nazwał Święte ^, "'¹' ¹¹ ..wysublimowanym mistycyzmem i niedorzecznością.’⁰ Na-^,"¹' ¹ 1 1' 111 ₍i |, widział w tym dokumencie możliwość zobowiązania " ' ^1,1' I" "lii/ymania prawowitej władzy i przede wszystkim do po-¹¹ 1111 nil.i ;.() ml jednostronnego i nieograniczonego eksperymento-'|",'laini misjonarskimi. Święte Przymierze zjednoczyło kon-'    "v" ny, I, im marchów w ich walce z rewolucją, ale zobowiązało ich

^1,1 ' 'I" "••'polnego działania, dając Austrii w rezultacie teoretyczne *" ¹ " ¹¹ l.i w ni<>sunku do awanturniczych przygód przytłaczającego ją ¹¹¹'¹' d I’-1' -g., :.| >i /.ymierzeńca. Tak zwany Koncert Europejski zakładał, ' " "'" Iv, 1.1, hi ■ rywalizowały ze sobą na pewnym poziomie, będą zgo-*"^l!    ■ pbw.ir w sprawach dotyczących powszechnej stabilności.

¹¹ > 1’i/ymierze było najbardziej oryginalnym aspektem Układu ' ''    ¹¹ I i. i-., lig/altowana nazwa odciągała uwagę od operacyjnego

......'I i | >1/.ymierzą, którym było wprowadzenie czynnika moralnej

I"'    ■ ¹ uliwoM i do stosunków między wielkimi mocarstwami. Zabez-

i'¹ ' "i' inifresów przetrwania własnych instytucji politycznych spo-'I' >, że kraje kontynentalne unikały konfliktów, w które angażo-11■ I*v li, w oczywisty sposób zaledwie w poprzednim wieku, i i" Imicinir proste wydałoby się stwierdzenie, iż dające się pogodzić ¹    "ł'1 iir.iyiurjc wewnętrzne gwarantują pokojową równowagę sił.

' VIII w. wszyscy władcy państw kontynentalnych rządzili z woli I 'i i I !■ |. i' li wewnętrzne instytucje były więc wybitnie zgodne. Mimo to > I nul wl.nlcy rządzili z całkowitym poczuciem trwałości ich władzy

i ......... di niekończące się wojny ze sobą właśnie dlatego, że wierzyli

ul> luiiisz.ilność swoich instytucji wewnętrznych. .

W.....Imw Wilson nie był pierwszym, który wierzył, że charakter

im i . im |i |..iaju determinuje jego zachowanie na arenie międzynarodo-■. j Mi 111 ii lich również w to wierzył, ale wychodząc z całkiem innego iIip.'i 11 i.i . Podczas gdy Wilson przekonany był o naturalnym pokojo-i m u.r.l.iwlrniu i rozsądku demokraqi, Mettemich uważał je za nie-!„ |<|.-. ,-iic 1 nieprzewidywalne. Będąc świadkiem cierpienia zesłanego

i_M i........ przez republikańską Francję, Metternich utożsamiał pokój

I h.iwi iwilymi rządami. Oczekiwał, że koronowane głowy dawnych ,|. i, i ui /.iicliowają jeśli nawet nie pokój, to przynajmniej podstawową .iiiil,inię slokunków międzynarodowych. W ten sposób zasada legity-. miżmu stała się cementem, za pomocą którego utrzymywano w całości ' porządek międzynarodowy.

Różnica między Wilsonowskim , i Mettórnićhowskim podejściem do wewnętrznej sprawiedliwości i porządku międzynarodowego jest fundamentalna dla zrozumienia kontrastujących ze sobą poglądów Ameryki i Europy. Wilson walczył o zasady, które uważał za istniejące od dawna. Metternich dążył do zinstytucjonalizowania wartości, które uważał za nowe i rewolucyjne. Wilson, kierując państwem utworzonym świadomie po to, żeby dać człowiekowi wolność, był przekonany, że demokratyczne wartości mogą być skodyfikowane, a następnie ucieleśnione w całkowicie nowych instytucjach o światowym zasięgu. Metternich, reprezentujący kraj o dawnych tradycjach, którego instytucje rozwijały się stopniowo, niemal niedostrzegalnie, nie wierzył, że prawa mogły być stworzone przez ustawodawstwo. „Prawa” według Metternicha zawarte były po prostu w istocie rzeczy. Czy potwierdzały je kodeksy prawa, czy konstytucje miało znaczenie w kwestii czysto technicznej i nie miało nic wspólnego z krzewieniem wolności. Metternich uważał gwarantowanie praw za paradoks: „Rzeczy, które winny być uważane za naturalne, tracą moc, gdy wyłonione zostaną w formie arbitralnych stwierdzeń ... Rzeczy, które błędnie stają się przedmiotem ustawodawstwa, powodują jedynie ograniczenie jeśli nie całkowite unieważnienie tego, co chce się zabezpieczyć.”⁶

Niektóre z maksym Metternicha były jedynie wygodną racjonalizacją praktyk Cesarstwa Austriackiego, niezdolnego do przystosowania się do wyłaniającego się - nowego świata. Metternich jednak także reprezentował racjonalistyczne przekonanie, że prawa istnieją w naturze, a nie tylko jako zarządzenia. Doświadczeniem, które go uformowało, była Rewolucja Francuska, która rozpoczęła się od Deklaracji Praw Człowieka, a zakończyła panowaniem terroru. Wilson wyszedł ze znacznie łagodniejszego doświadczenia narodowego i na piętnaście lat przed pojawieniem się nowożytnego totalitaryzmu nie umiał nawet wyobrazić sobie wypaczeń woli ludu.

W okresie po Wiedniu Metternich odgrywał decydującą rolę w zarządzaniu systemem międzynarodowym i w interpretowaniu warunków Świętego Przymierza. Zmuszony został przyjąć tę rolę, ponieważ Austria leżała bezpośrednio na drodze każdego sztormu, a jej instytucje państwowe coraz mniej dostosowane były do narodowych i liberalnych tendencji wieku. Prusy majaczyły groźnie nad pozycją Austrii w Niemczech, Rosja - nad słowiańską ludnością na Bałkanach. I zawsze istniała Francja, gotowa odzyskać spuściznę po Richelieu w Europie Środkowej. Metternich wiedział, że jeśli pozwolić niebezpieczeństwom tym przero-

89