97

silniejsze bodźce. Ważne jest to, żeby łączyć tego typu stymulację z sytuacjami i zajęciami przyjemnymi dla dziecka. Oczywiście w każdym przypadku może to wyglądać inaczej. Gdy dziecko ma zbyt małą wrażliwość, w bezpieczny sposób stymulujemy je silnymi bodźcami w ramach uszkodzonej modalności zmysłowej. Po pewnym czasie obniżamy siłę bodźców. Dzieci z małą wrażliwością zmysłową uwielbiąją silne bodźce: dotykanie szorstkich przedmiotów, jedzenie „ostrych” potraw, słuchanie głośnej muzyki itp.

Praca nad białym szumem wymaga, by podawane bodźce były bardzo wyraziste. Za każdym razem, kiedy zauważymy u dziecka właściwą reakcję na bodziec, w-zmocnijmy ją nagrodą. Dzieci te muszą się nauczyć rozróżniać sygnały płynące z rzeczywistości od sygnałów wytwarzanych wadliwie przez sam układ nerwowy'.

Dzieci niewidome

Na koniec specjalną uw^ragę chciałbym poświęcić dzieciom niewidomym z głębokim upośledzeniem umysłowym. Praca z takim dzieckiem ma pewną wyraźną specyficzność, którą chciałbym przedstawić. Takiej wyraźnej specyficzności nie ma w' wypadku dzieci głuchych. Generalnie, głuchota w^r większym stopniu zaburza funkcjonowanie człowieka niż brak wzroku. Ponieważ jednak kanał werbalny w komunikaęji z dziećmi upośledzonymi głęboko nie jest podstawowym sposobem komunikowania, więc dobry słuch nic może być w^f tej grupie dzieci w pełni wykorzystywany. Na pewno warto ćwiczyć z dziećmi resztki słuchu i stosować aparaty słuchow^re, pozostałe elementy terapii pozostawiamy bez zmian.

W przypadku dziecka niewidomego nąjistotniejszym elementem, na który należy zwrócić uwagę w pracy pedagogicznej, jest zaburzenie jego aktywności własnej. Aktywność dziecka zależy w dużym stopniu od stymulacji sensorycznej, zwłaszcza przez zmysł wzroku i słuchu. Wzrok i słuch wywołują potrzebę ruchu, działania, poznawania nowych przedmiotów i osób. Stanowi to podstawę do pobudzenia się wewnętrznej aktywności i do samoaktywizacji. Dziecko niewidome, z uw^ragi na brak wzroku, ma znacznie ograniczoną stymulację sensoryczną. Na skutek braku stymulacji wzrokowej dziecko jest w szczególny sposób zamknięte w swoim świecie i bierne w stosunku do osób i przedmiotów.

Jedną z podstawowych form pracy z dzieckiem upośledzonym w stopniu głębokim jest powiększenie jego możliwości manipulacyjnych. Chwyt dowolny, który jest podstawy manipulacji, kształtuje się u dzieci widzących pod kontrolą wzroku. Dzieci niewidome mają kłopoty z rozpo-