CCI20110420002 bmp

Roidzuil III. Cele i funkcje ptuisiwa

albo z podziałem działalności państwa nu ustawodawstwo, wykonawstwo i wymiar sprawiedliwości. Próby odróżniania tych pojęć, zwłaszcza zaś funkcji, celów i zadań państwa, nie przyniosły, jak dotychczas, zadowalających rezultatów.

Również jednak wśród autorów, którzy nie utożsamiają wskazanych wyżej określeń, termin: funkcja państwa nic jest pojmowany w sposób jednolity. Najczęściej funkcję państwa rozumie się jako działalność państwa realizowaną w podstawowych, głównych czy zasadniczych sferach życia społecznego (główne kierunki działania państwa). Niektórzy autorzy za nieodzowny element tak traktowanej funkcji państwa uznają również zmierzanie przez to działanie do realizacji określonego celu i w jakimś stopniu osiąganie go¹⁰. Spotykamy jednak także inne pojmowanie funkcji państwu jako następstwa działalności organów państwa rozpatrywane z określonego punktu widzenia ", czy skutki działania władzy państwowej w stosunku ■, do potrzeb społeczeństwa juko całości oraz interesów i dążeń jego poszczególnychczęści¹². Przychylając się do poglądów zdecydowanej większości autorów na ten temat uznamy za A. Łopatką, że funkcja państwa to całokształt jego działalności w określonej sferze życia społeczeństwa ^lj\ Będziemy mieli przy tym na uwadze sfery życia mające zasadnicze znaczenie dla społeczeństwa.

Przy takim rozumieniu funkcji państwa problem sprowadza się do wyodrębnienia tych sfer życia społeczeństwa (lub podstawowych kierunków działalności państwa). Zależnie od tego, ile się takich sfer wyodrębni, będzie się mówiło o takiej lub innej liczbie funkcji państwa. Od czasów Arystotelesa silnie zakorzeniony jest w teorii pogląd, że państwo prowadzi działalność w dwóch głównych sferach - sferze wewnętrznej i sferze zewnętrznej i stosownie do tego realizuje ono dwie funkcje - wewnętrzną i zewnętrzną. Są jednak również tacy autorzy, którzy wyodrębniają wiele sfer działalności państwa i, co za tym idzie, wiele funkcji państwa. Czasem tuk dużo, że właściwie kategoria funkcji przestaje mieć jakieś odrębne znaczenie. Problem więc w stosowanych kryteriach, według których wyodrębnia się zasadnicze sfery życia społecznego (czy podstawowe kierunki działalności państwa), bow iem one decydują w poważnym stopniu o ilości funkcji państwa rozumianych jako rodzaje jego aktywności w owych sferach.

Dwudziestowieczny polski teoretyk państwa S. Zawadzki (1921-1999) zaproponował stosowanie równocześnie trzech kryteriów dla wyodrębnienia funkcji państwa¹⁴:

1)    zakres aktywności państwa w danej sferze życia społeczeństwa, mierzony m.in. wysokością podatków państwowych, liczebnością i rozmiarami aparatu państwowego działającego głównie w tej dziedzinie życia, rozmiarami i intensywnością aktywności prawodawczej w tej sferze itp.;

2)    znaczenie działalności państwa w danej dziedzinie życia społeczeństwa.

zarówno z punktu widzenia zaspokojenia potrzeb ogólnospołecznych, jak i z punktu widzenia potrzeb i interesów grup społecznych dominujących w danym państwie;

3) specyficzne cechy działalności państwa w danej sferze życia społeczeństwa, różnicujące ty działalność od aktywności państwa w innych sforach życia społecznego.

Kierując sie tymi kryteriami, S. Zawadzki wyróżnił pięć funkcji państwa:

•    wewnętrzną,

•    gospodarczo-organ i Zatorską.

•    k u 11 u ra 1 no-wychowawczą,

•    socjalną,

•    zewnętrzną.

Wielu autorów dzisiaj w pełni taką klasyfikację akceptuje.

W literaturze spotyka się naturalnie również inne klasyfikacje funkcji państwa. Niektóre /. nich zasługują na przywołanie. J. Kowalski, wskazując w znanej zbiorowej pracy z zakresu teorii państwa i prawa na kilka możliwych do zastosowania kryteriów wydzielenia funkcji państwa, ostatecznie zaproponował wyróżnienie dwóch funkcji - ochronnej i organizacyjnej (nazywając je również adaptacyjną i innowacyjną)¹⁵. P. Wlnczorek, zapewne nie bez inspiracji stanowiskiem ./ Kowalskiego, uznał za celowe wyodrębnienie przede wszystkim trzech funkcji państwa: adaptacyjnej, regulacyjnej, innowacyjnej^-6. Kilka możliwych klasyfikacji funkcji państwa zaproponował na podstawie różnych kryteriów J. Wróblewski, m.in.:

•    ze względu na dziedziny, w których występują następstwa działań państwa i na formy działań, za pomocą których się te następstwa wywołuje (czyli: ochronno-przymusowe, gospodarczo-organizaeyjne, kulturalno--wychowawcze);

•    ze względu na zasięg następstw działalności państwa (wewnętrzne i zewnętrzne)¹⁷.

Nawiązując do klasyfikacji XI. Sobolewskiego, który za podstawową klasyfikację funkcji państwa uznał wydzielenie funkcji ochrony panowania klasowego i funkcji ogólnospołecznej'*, niektórzy współcześni autorzy proponują rozróżnienie funkcji ogólnospołecznej i funkcji ochrony pariykular-nych interesów kategorii i grup społecznych¹ \ XI. Sobolewski w innej z proponowanych przez siebie klasyfikacji wyróżnił również funkcję zewnętrzną i funkcję wewnętrzną, przyjmując za kryterium rozróżnienia terytorialny zasięg działania władzy państwowej'⁰.

Uwzględniając przywołane wyżej stanowiska przedstawicieli nauki zanalizujemy w dalszych rozważaniach funkcje państwa według następującej klasyfikacji:

1) biorąc pod uwagę terytorialny zasięg działania państwa wyróżnimy:

• funkcje wewnętrzne, realizowane na terytorium państwa i w stosunku do podmiotów wewnętrznych,

SI