CCI20110420003 bmp

Rozdział ///. Cełe i funkcje państwu

•    funkcję zewnętrzną, realizowaną poza terytorium państwa w stosunku do podmiotów zewnętrznych;

2) w ramach funkcji wewnętrznych wyodrębnimy zc względu na zasadnicze sfery życia społeczeństwa, w jakich przejawia się działalność państwa:

•    funkcję ochrony ustroju,

•    funkcję gospodarczą,

•    funkcję socjalną,

•    funkcję kulturalno-wycliowuwczą.

3.2.1.    Wewnętrzne funkcje państwu

3.2.1.1.    Funkcja ochrony ustroju

Funkcja, która nazwaliśmy tutaj funkcją ochrony ustroju, określana jest najczęściej w literaturze przedmiotu mianem funkcji wewnętrznej, czasem zaś funkcją zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego. Jest to pierwszoplanowa funkcja dla każdej organizacji państwowej, bowiem jej skuteczna realizacja warunkuje zachowanie charakteru ustrojowego danego pańslwa. Na funkcję tę składa się całokształt działalności państwa w wewnętrznej sferze stosunków społecznych, zmierzającej do utrzymania i umacniania istniejącego ustroju politycznego oraz ustroju społeczno--gospodarezego, które w dzisiejszych czasach zazwyczaj określone są normatywnie w konstytucji.

Korzystając z przemyśleń E. Zielińskiego można przyjąć, ze funkcja ochrony ustroju urzeczywistniana jest przez aktywność państwa przejawianą w trzech co najmniej kierunkach:

•    zapewnianie porządku i bezpieczeństwa publicznego,

•    zabezpieczanie istniejącego systemu własności.

•    ochrona życia i nietykalności cielesnej obywateli.

Zapewnianie porządku i bezpieczeństwa publicznego wymaga podejmowania przez państwo różnorakich działań zmierzających do utrzymania spokoju i normalności zachowań w stosunkach międzyludzkich, do zapobiegania naruszeniom istniejącego porządku prawnego, do zagwarantowania instytucjom publicznym możliwości normalnego funkcjonowania, a obywatelom bezpieczeństwa prawnego i faktycznego. W działania zapewniające porządek i bezpieczeństwo publiczne zaangażowane są najbardziej organy administracyjne, poiicja, służby ochrony państwa, sady, prokuratura. a w niektórych ekstremalnych sytuacjach także wojsko. Państwo wyposaża te organy w odpowiednie instrumenty prawne oraz środki materialne, zapewniające realizację zadań. W celu zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego wskazane wyżej organy sięgają często po środki przymusu państwowego, nie wyłączając środków przymusu fizycznego.

Zabezpieczanie istniejącego systemu własności oznacza ochronę podstaw ekonomicznych i społecznych istniejącego w państwie ustroju politycznego, przez działanie na rzecz tych grup społecznych, które tworzą fundament społeczny państwa i władzy państwowej. Wyraża się to w ochronie mienia posiadaczy i w zabezpieczaniu własności przed jej naruszeniami w jakikolwiek prawnie niedopuszczalny sposób. Zabezpieczeniem istniejącego systemu własności zajmują się w państwie zwłaszcza: sądy, organy administracji, prokuratura, policja, służby ochrony państwa, ombudsmani (w Polsce: Rzecznik Praw Obywatelskich). W działaniach zabezpieczających organy te stosują różnorodne środki: akty normatywne, orzeczenia sądowe, akty administracyjne, środki przymusu, formy niewładcze.

Ochrona życia i nietykalności cielesnej obywateli to ważne zadanie każdego państwa. Państwo nie może uchylać się od jego realizacji, musi -chcąc zachować autorytet i społeczne poparcie zabezpieczać życie i nietykalność cielesną swych obywateli przed jakimikolwiek działaniami godzącymi w ich życie lub cielesną nietykalność, zwłaszcza zaś przed zamachami przestępczymi, w tym zjawiskami terroryzmu. Ochroną życia i nietykalności cielesnej obywateli zajmują się przede wszystkim policja, służby ochrony państwa, sądy, prokuratura. Wykorzystuje się w działaniach ochronnych różnorodne środki -od prawodawstwa, przez orzeczenia sądowe, akty administracyjne, do różnych postaci przemocy, wtączmc 7 przymusem fizycznym.

3.2.1.2. Funkcja gospodarcza

Funkcja gospodarcza państwa (w literaturze przedmiotu nazywana najczęściej funkcją gospodarczo-organizatorską) to całokształt działalności państwa w sferze stosunków gospodarczo-społecznych. Polega na oddziaływaniu państwa na procesy gospodarcze, w formie bezpośredniej i pośredniej na stwarzaniu korzystnych warunków dla wykorzystywania bogactw naturalnych kraju, wytyczaniu szlaków komunikacyjnych, zapewnianiu bezpieczeństwa systemu pieniężnego, organizowaniu przedsięwzięć gospodarczych wymagających koncentracji wielkich sil i środków, bezpośrednich działaniach gospodarczych itp.

Działalność gospodarczą realizowało każde państwo, a i współcześnie aktywność tego rodzaju jest udziałem każdego państwa. Nie znaczy to jednak. że każde państwo urzeczywistniało tę działalność jednakowo - tak co do zasięgu i treści, jak i co do stosowanych form. Zróżnicowanie tej działalności było w największym stopniu rezultatem przyjętego ideologicznego modelu roli państwa w gospodarce. W uproszczeniu można w tym zakresie wskazać na dwa skrajne modele:

• model klasycznej gospodarki liberalnej (XVIII i XIX w ), który doktrynalnie zakładał maksymalne ograniczenie roli państwa w sferze ekonomicz-

53