CCI20110420001 bmp

Rozdział III. Cele i funkcje pańsiwt

stwie przedmiotem debaty publicznej, a niekiedy i ogólnospołecznego konsensusu (uzgodnienia). 7. reguły jednak poglądy na temat celów, jakie państwo powinno realizować, są zróżnicowane. W państwach pluralistycznej demokracji różne organizacje i grupy polityczne, a także jednostki, cele te przestrzegają rozmaicie. Dochodzi na tym tle do debat i konfliktów, które przybierają niekiedy postać sporów dotyczących tzw. racji stanu (racji państwa).

Cele stawiane przed państwem próbuje się czasem w literaturze przedmiotu klasyfikować. Niektórzy autorzy' wyróżniają np. cele globalne (finalne) oraz. cele cząstkowe (etapowe). Realizacja celów cząstkowych ma przybliżać urzeczywistnienie celu globalnego. Inni piszą⁶, że cele państwa mogą być celami różnych rzędów względnie stopni (a więc niższego i wyższego stopnia). Wskazują przy tym. że cele państwa mają z natury swej charakter celów wtórnych, a więc takich, dla osiągnięcia których nie wystarczy jak to jest przy celach pierwotnych - jeden akt woli urzeczywistniający cel Są one możliwe do urzeczywistnienia jedynie pośrednio.

Dążąc do osiągnięcia celów, zarówno finalnych, jak i etapowych, państwo realizuje określone zadania, które, również z tego powodu, nie mogą być wyznaczane dowolnie. Spełnienie zadań powinno przybliżać osiągnięcie celu, jednak w praktyce zdarza sic, że bywa odwrotnie: spełnienie zadań oddala osiągnięcie celów li ufnie    i zwrócił uwagę i Łopatka¹, że o

ganię celów stawianych przed państwem zalezy nie tylko od chęci i działań tych, którzy te cele stawiają. Zależy bowiem również w poważnym stopniu od tego, na ile cele sprawujących władzę są zarazem celami podporządkowanych :ej władzy, na ile rządzący cieszą się zaufaniem rządzonych, na ile cele stawiane przed państwem nie kolidują z celami i interesami innych państw itp. Cele muszą w ięc być osiągalne, muszą mieć zdolność mobilizowania szerokich kręgów społeczeństwa, nie mogą kolidować z interesami społeczności międzynarodowej, a zwłaszcza z interesami innych wpływowych państw'. Biorąc te elementy pod uwagę, A. Łopatka wyróżni! cele realne oraz cele utopijne (nieosiągalne).

Próba jakiegokolwiek w miarę pełnego i uogólniającego wyliczenia celów państwa z góry skazana jest na niepowodzenie, gdyż cele stawiane przed konkretnymi państwami są różnorodne. Zgodzić się trzeba z poglądem tych autorów, którzy uważają, że podstawowym celem państwa jest zachowanie własnego istnienia (trwanie). Bez spełnienia tego warunku nie jest bowiem możliwa realizacja jakiegokolwiek innego celu, z uwagi na zakończenie bytu organizacji państwowej. /. tego wynika, że każde państwo musi strzec swej niepodległości i nienaruszalności swego terytorium.

Spośród innych celów państwa wymienia się w literaturze cele rozmaite. Jak wskazał M Maneli*, zaliczano do nich najczęściej:

•    dobro ogółu,

•    zapewnienie bezpieczeństwa,

•    ochronę własności lub interesów narodu, poszczególnych grup. jednostek itp.,

•    harmonizowanie interesów.

•    służbo prawu poprzez ustanawianie go i stosowanie,

•    realizowanie zasad moralności; rozwijanie kultury.

•    samozachowanie państwa,

•    wcielanie w życie wymogów religii.

•    stosowanie zasady subsydiarności, rozumianej jako wykonywanie tych zadań, których nie mogą wykonać poszczególne jednostki lub jakiekolwiek niepaństwowe organizacje,

•    służbę sprawiedliwości,

•    urzeczywistnianie woli ludu,

•    zapewnianie i rozszerzanie wolności i praw obywateli.

Obecnie dochodzi do tego:

•    strzeżenie dziedzictwa narodowego,

•    zapewnianie ochrony środowiska,

•    stwarzanie warunków upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury itp.

Istotne jest zawsze to. aby - na co zwrócił uwagę /:'. Zieliński ' wytyczane ceie państwa nie były dowolną imaginacją, ale by uwzględniały potrzeby i interesy cywilizacyjne grup społecznych oraz możliwości realizacyjne danego państwa, wynikające z warunków wewnętrznych i międzynarodowych. Dodać do tego można, iż cele stawiane przed państwem powinny być względnie trwałe, stabilne, gdyż wówczas rośnie szansa ich osiągnięcia. Właśnie dla zapewnienia takiej niezbędnej stabilności celów państwa są one coraz częściej normatywnie określane w konstytucji, jako podstawowym akcie określającym porządek prawny w państwie.

3.2. Pojęcie funkcji państwa i ich klasyfikacja

Problem funkcji państwa jest równie stary, jak nauka o państwie. Rozważania na ten temat znajdujemy już w pismach starożytnych Greków, zwłaszcza zaś w Arystotelesa. Jest to zrozumiałe, bowiem państwa od zarania swego istnienia rozwijały różne rodzaje działalności, chociaż czyniły to w sposób zróżnicowany - na różnych kierunkach, z różną intensywnością, w różny sposób. Działania te zawsze jednak chroniły państwo przed najazdami z zewnątrz, polegały na stosowaniu przymusu wobec wewnętrznych naruszycieli porządku prawnego, oznaczały podejmowanie różnych przedsięwzięć gospodarczych, organizowanie szkolnictwa, tworzenie służby zdrowia itp. W związku z tymi działaniami państwa pojawił się termin: funkcje państwa.

Pojęcie funkcji państwa nic jest w nauce jednoznaczne. W literaturze przedmiotu było ono często identyfikowane z celami czy zadaniami państwa

49