Fitopatologia leśna (91)

wśród drzewostanów złożonych z innych gatunków drzew niż sosna. Jeżeli ko«j nieczność zmusza do zakładania ich wśród drzewostanów sosnowych, to należ* je lokalizować w takich, które są stosunkowo słabo porażone przez grzyby no--dzaju Lophodermium, co najlepej można ustalić przez zbadanie igieł leżących m ziemi. Najgorsze jest bliskie sąsiedztwo lub otoczenie szkółek przez silnie zakażone uprawy i młodniki sosnowe, zwłaszcza gdy wiatry przeważnie wieją od tych upraw i młodników w stronę szkółki, nanosząc na nią materiał zakaźny. Dochodzi wtedy do tzw. infekcji zdalnej (z dali), a więc zakażenia sosen zarodnikami workowymi pochodzącymi z sąsiednich drzewostanów, które łącznie z tzw. infefc. cją zbliżoną (z bliska), czyli zakażeniem za pomocą zarodników wytworzonych w szkółce, może stworzyć groźną sytuację. Już Haack (1911) przestrzegał przed takim położeniem, a potwierdzi! to też Jakowlew (197la). Według jego ustaleń szkółki odlegle o 50 m od skraju drzewostanu sosnowego bywają znacznie słabig zakażone przez osutkę sosny niż szkółki bezpośrednio przylegające do tych drze* wostanów.

Dobrze ukształtowane sadzonki, a więc wykazujące najkorzystniejszy stosuj nek łodygi do korzenia, bogate wyposażenie w mikoryzy itp., są oczywiście od-1 porniejsze na osutkę sosny niż sadzonki gorszej jakości. Dlatego współc technologia pracy w szkółkach leśnych, uwzględniająca wskazania właścń uprawy gleby i jej nawożenia oraz nawadniania, poprawną technikę siewu i ] lęgnacji wschodów, sprzyja równocześnie ochronie materiału sadzonk przed porażeniem osutkowym. Stąd Orłoś i Brennejzen (1957) zalecają wys nie na powierzchnie upraw tylko sadzonek przesortowanych, zupełnie zd lub tylko nieznacznie porażonych osutką sosny, tzn. wykazujących najwyżej\ chorych igieł. Silniej porażone sadzonki radzą niszczyć, ponieważ po niu na powierzchnię uprawną najczęściej w następnych latach giną. Należało jednak sprawdzić, czy we wszystkich warunkach jest uzasadniona tak daleko] sunięta ostrożność.

2.    Wprowadzenie sosny w miarę możności w zmieszaniu z innymi gatu w odpowiednio luźnej więźbie 140 x 70 lub 120 x 80 cm, w między sadzenie drzew liściastych w odstępach co 60 lub 70 cm.

3.    Uprawianie tylko najodporniejszych ras sosny zwyczajnej, co byłoby najbardziej godne zalecenia; na razie ras wyróżniających się odpc nie znaleziono ani nie wyhodowano.

Przytoczone zalecenia mogą i powinny, w miarę możności, być uwzg jako elementy planów ochrony sosny przed osutką, ale same bywają nai guły niewystarczające. Stąd chemiczna ochrona przed osutką sosny w dalszym ciągu czołowe miejsce w walce z tą chorobą.

Chemiczną ochronę przed osutką sosny prowadzi się obecnie w szkóll zabezpieczenia przed chorobą młodych roślin sosny w ciągu ich pier życia oraz w najcenniejszych uprawach w pierwszym i drugim roku ich i opryskiwania w następnych dwóch latach byłyby również korzystne, i opłacalne, tzn. koszt wykonania tych zabiegów przewyższa wartość ¹ nych dzięki nim korzyści (głównie w postaci zwiększonego przyrostu).

Z punktu widzenia efektywności opryskiwań przeciwosutkowych \ znaczenie mają terminy dokonywania tych zabiegów, technika ich pr dzania oraz jakość fungicydu.

Właściwy dobór terminów opryskiwań zależy od rozłożenia w czasie^ tów zagrożenia igieł sosnowych przez zarodniki workowe grzybówtjj

mtum pinastri i L. sediłiosum. Jest rzeczą istotną, aby pierwsze opryskiwanie uprzedziło pierwszy moment zagrożenia infekcyjnego i w miarę możności zabezpieczało igły sosnowe także przed następnymi masowymi wyrzutami zarodników. W razie potrzeby, a ona zwykle występuje, należy przeprowadzać dalsze opryskiwania zabezpieczające. Termin pierwszego opryskiwania zależy jedynie od momentu pierwszego masowego wyrzutu zarodników workowych zdolnych do kiełkowania. Moment ten przypada w naszych warunkach zwykle w pierwszej połowie lipca, wobec czego pierwsze opryskiwanie przeciwosutkowe powinno być przeprowadzone najpóźniej w połowie lipca. Terminy dalszych opryskiwań zależą od rytmu rozwojowego sosny, od jakości stosowanego preparatu grzybobójczego i oczywiście od przebiegu pogody (deszcze w lecie wzmagają zagrożenie, suche i gorące lato zażegnuje), tak że może być konieczne prowadzenie opryskiwań do października-listopada. Rytm rozwojowy sosny powoduje, że rosnące igły odsłaniają coraz nowe powierzchnie niezabezpieczone fungicydem. W lipcu dynamika tego procesu znacznie maleje i dlatego stosowany fungicyd powinien reprezentować oprócz dużej grzybobójczości znaczną przyczepność połączoną z odpornością na działanie warunków atmosferycznych, a głównie zmywających deszczów. Od tych bowiem właściwości fungicydu zależy możliwość ograniczenia liczby terminów (powtórzeń) opryskiwania, a tym samym opłacalność zabiegów.

Dawniej używano do opryskiwań przeciw osutce klasycznych preparatów, jak 1% cieczy bordoskiej (tylko w uprawach, gdyż nie miała ona zdolności przyczepiania się do powierzchni pojedynczych igieł na siewkach tegorocznych, która jest pokryta warstewką wosku), czy 2% cieczy kalifornijskiej zarówno na tegoroczne siewki w szkółkach, jak i na starsze sosny w uprawach.

Obecnie używa się do ochrony przed osutką sosny fungicydów Polyram 70 WG, Falcon 460 EC, Gwarant 500 SC, Sarbrawit 530 SC oraz Sarfun Pro 187,5 SC. Jakkolwiek pod względem przyczepności ustępują one cieczy bordoskiej, to przewyższają ją pod względem grzybobójczości, nieszkodliwości dla opryskiwanych roślin, a także dla ludzi i zwierząt, a ponadto są znacznie wygodniejsze w użyciu. Zużycie cieczy roboczej wynosi 500-1000 1 na 1 ha szkółki (zależnie od wieku sadzonek).

Takie opryskiwania mogłyby prawdopodobnie zabezpieczać igły także przed ewentualnymi atakami innych grzybów osutkowych, jak Sclerophoma pythiophi-la, Cycloneusma minus i inne. Jeżeli pierwsze opryskiwanie wykonuje się za późno, porażeniu ulegają i przebarwiają się dolne, najstarsze igły siewek. Natomiast niewykonanie następnych opryskiwań lub też wykonanie ich w zbyt dużych odstępach czasu powoduje, że porażeniu ulegają igły znajdujące się wyżej, wyrastające później, a nie zabezpieczone we właściwym czasie. W latach wyjątkowo silnych epifitoz opryskiwania powinny być wykonane więcej razy niż zwykle i sta-tnnniej. Jamalainen (1956) w południowej Finlandii uzyskał w latach 1954 i 1955, gdy epifitozy choroby były wyjątkowo silne w Europie, najlepsze wyniki ®chrony, stosując opryskiwania co 2 tygodnie w okresie od 20 maja do 27 wrześ-®**- Pomocą dla ustalania krótkoterminowych prognoz zagrożenia infekcyjnego ®oże być precyzyjniejsze niż dotychczas badanie przebiegu wyrzutu zarodników łątkowych patogena i ich korelowanie z istotnymi elementami przebiegu pogo-a zwłaszcza opadów deszczu. Lanier i Aussenac (1969), posługując się apara-oHirsta do chwytania zarodników znajdujących się w powietrzu, ustalili da-dącą korelację między czasem opadu deszczowego a czasem wyrzutu zaród-