klsti342

371

ROZDZIAŁ 13. FARBIARSTWO

u Bułgarów dziś jeszcze suszony owad, używany tam w farbiarstwie ludowem, zwie się kirmtzi, a i nasze szlacheckie karmazyny tu należą. — Dodajmy, że kermes znany i używany był także w starożytnej Grecji i w Rzymie.

t.    2.

342. 1. Lebiodka (Origanum vulgare). — 2. Janowiec (Genista tinctoria).

Oprócz czerwca, przytulji i broczu jest jeszcze czwarty bardzo rozpowszechniony ludowy barwnik czerwony: lebiodka (Origanum vulgare L.; fig. 342, i). Używają tej pospolitej rośliny np. włościanie polscy, ^bułgarscy, południowo-wschodnio-wielkoruscy i t. d. Zajmu-jącem jest, że stanowi ona z jednej strony prastary środek farbiar-ski Łotyszów, a z drugiej i przez Rumunów uważana jest za najlepszy czerwony barwnik. Kolor daje jasno-karmazynowy. Wielkorusi w dorzeczu środkowej Wołgi przygotowują z niej farbę w sposób następujący. Zebrany kwiat suszy się w piecu i proszkuje; do tego proszku dodaje się pół na pół utartych młodych listków jabłoni, albo też na dwie części lebiodki bierze się jedną liści (zwyczaj dodawania liści j abłoni obserwuj ą i Łotysze). Miesza się to z pewną ilością wygotowanego słodu, rozprowadza starannie wodą i, dodawszy nieco drożdży, pozostawia aż do sfermentowania. Gdy gęsty ten rozczyn skwaśnieje, wyżyma się go rękami i pozostawia, szeroko rozesławszy, w piecu na noc, przyczem trzeba go w ciągu nocy obracać. Wreszcie wysuszony już barwnik gotuje się w czystej wodzie i sporządza na tej drodze gotową farbę. Kolor, dzięki niej otrzymany, ma być podobno najpiękniejszy ze wszystkich, na jakie się zdobyć może ludowa technika farbiarska, posługująca się barwnikami rośłinnemi.

Do mniej przez Słowian używanych roślin, dających farbę czerwoną, należy barwica farbiarska (Asperula tinctoria L.).

381. Żółtą farbę wyrabiają włościanie słowiańscy z całego szeregu roślin. Przedewszystkiem wymienić tu należy janowiec (Ge-nista tinctoria L.; fig. 342, 2). Jest to ziele od wieków znane w Europie ze swych, farbiarskich własności i do dziś jeszcze w przemyśle spotykane. W rękach ludu widzimy je u Słowian zachodnich (Polska)

24*