klsti429

łudniu i południowym wschodzie, choć i na północnym zachodzie również były rozpowszechniono. Tylko Biało- i Wielkorusi dość mało, a na znacznych obszarach wcale ich nie używali, zastępując łapciami (zaś dziś już i butami). U Słowian bałkańskich chodaki skórzane są zupełnie pospolite (przyczem można śród nich rozróżnić dwa główne typy oraz dość liczne odmiany). W górach zachodnio-słowiańskich przetrwały do dzisiaj. W rdzennej Polsce są jednak okolico, gdzie już najstarsi ludzie nie pamiętają innego obuwia jak buty z cholewami dla mężczyzn, a zaś trzewiki dla kobiet.

Długie buty z cholewami (krótszemi dla kobiet, a dłuższemi dla mężczyzn) są oddawna rozpowszechnione zwłaszcza śród ludu małoruskicgo i polskiego oraz u innych wschodnich i zachodnich Słowian. Kobiece bywają na Ukrainie barwione na czerwono i na żółto.

4ir». Chodak z Jugosławji. Wg rysunku w Muz. etn. w Sa-

Buty i chodaki bywają wyrabiane ze skóry wołowej, świńskiej, a niekiedy — koziej lub baraniej. Obuwie z koziej skóry noszą naprzykład na Liptowie, na Pokuciu i t. d. Zwracają uwagę częste wzmianki w pieśniach ruskich o trzewikach z koziej skóry (§ 135); miały być one dawniej bardziej rozpowszechnione; są zaś dziś używane nietylko tu i owdzie u Słowian, lecz i u ludów niesłowiańskich, np. u Kałmuków, Kirgizów etc,

W niektórych okolicach kierpce i buty miewają noski bardzo do góry wygięte, tak że przednie końce obuwia tworzą niejakie podobieństwo do kłów dzika. Widzimy to naprzykład na Wielkorusi w gu-bernji ołonieckiej, na Ukrainie, na Hucułach (fig. 414, 2), w Bośni, Istrji i t,. p. Tego kształtu chodaki i buty bardzo przypominają z jednej strony obuwie Lapończyków, Wotjaków oraz wielu ludów azjatyckich, zaś ze strony drugiej — modę spotykaną niegdyś i w Europie zachodniej.

Omawiając obuwie i wogóle odzież ludową, niewątpliwie należałoby iłi. i. zwrócić uwago na technikę szewcką i krawiecką, a przedewszystkiem na sposoby szycia, rodzaje szwów oraz sżewckie i krawieckie narzędzia. Nie ulega żadnemu wątpieniu, że wiele szczegółów z tego zakresu, o ile dałoby się ująć na szerokiem porównaw-czem tle, mogłoby dostarczyć wcale wartościowych pod względem naukowym wskazówek odnośnie do rozwoju ludowej kultury Słowian i do jej zależności od kultury ludów sąsiednich. Jednak ogłoszone dotychczas informacje o wspomnianych technikach są uderzająco skąpe; osobiście zaś nie miałem możności poświęcić im dostatecznej uwagi przy studjach terenowych i muzealnych. Dlatego ta drobna cząstka ludowej kultury musi tu być pominięta zupełnie.