klsti549

ROZDZTA

3. SPRZ^I

579

dającego plecy. W zgodzie z tem krzesła widzimy i na północy Wielkorusi; co więcej miewają one tam zajmujący kształt, naśladują mianowicie postać konia, przyczem plecy sprzętu stanowią łeb, szyję i piersi końskie, zaś siedzenie — kłąb. Zresztą i ruchome ławki wiel-koruskie miewają plecy oraz boczne ścianki, w rodzaju poręczy, które to boczne ścianki nieraz również wyrzynane są w kształt końskiego łba.

489. Stołki i zydle- 1- Bułgarja (Muz. etn. w Sofji). — 2, 3, 5—7. Jugosławja (2. i 6. wg A Magyar Nemzeti Muzeum neprajzi osztalyanak ertesitoje, t. 14, r. 1913, str. 144, fig- 3, « i 3, 5, 7. wg okazów w Muz. etn. w Belgradzie i Zagrzebiu). — 4. Ok. Kolbuszowej, Małopolska. — 1, 3—5, 7. rys. autor.

Pieńki, używane jako sprzęt, zydle oraz ruchome ławki nie są obce i Słowianom południowym (fig. 489, 1—3, 5—7). Zydle zarówno na północy jak i na południu bywają niekiedy samorodne, to jest wyrabiane z karp drzewnych, tak rozgałęzionych, że odpowiednio przycięte gałęzie mogą służyć jako nogi (fig. 489, 1 i 7). U Słowian północnych spotykamy i ławki podobne, sporządzone z rozdartego wzdłuż drzewa, którego gałęzie pełnią funkcję nóg (fig. 489, 4). Na Wielkorusi są poza tem stołki gięte i wiązane z wierzbowych żerdzi, nakryte czworokątną deską. Podobne do nich, z zaplatanem jednak siedzeniem, widzimy u sąsiadujących z Wielko-rusią wschodnich Finów (fig. 488, 2; co do zasięgu i odwiecznej techniki, jaką jest wykonany ten sprzęt, ob. § 332). Wogóle w wielu krajach słowiańskich i sąsiednich przenośne sprzęty do siedzenia są pospolite i dość różnorodne. Jedynie na Bałkanach rola ich się zmniejsza; niekiedy widzimy tam w chacie tylko krzesło honorowe i parę stołeczków dla godniejszych członków rodziny, a są i strony, gdzie sprzęty do siedzenia znikają zupełnie, ustępując miejsca matom, dywanom, poduszkom i t. p.

595. Pozostały nam jeszcze do omówienia w tym związku nieruchome ławy, znajdujące się wewnątrz izb. Ławy te, a przygodnie i zewnętrzne przyzby, służą północnym Słowianom nietylko do siedzenia, lecz i do .spania. Geneza ław nieruchomych nie jest dotychczas definitywnie rozstrzygnięta. Jeśli zważymy, że ludy ugrofińskie przechowały starsze fazy architektury, właściwej Słowiańszczyźnie północno-wschodniej, i wogóle dawnej architektury północno-europej-skiej (porówn. § 500), tedy chętnie udamy się do nich po rozwiązanie zajmującej nas tu kwestji. Otóż u Ugrów znajdujemy wewnątrz ich czworokątnych zrębowych chat, w rodzaju prymitywnych chatek poleskich, ławy usypane z ziemi wzdłuż niektórych ścian, wysokie ok. 50 cm. Służą one jako łóżka. U Czeremisów, zamieszkujących

37*