klszesz026

ROZDZIAŁ

KOSMETYKA

761

wynikają, tyle apodyktyczne i tak nie znoszące sprzeciwu, — to znów gubi się przeważnie w niedocieezonych głębiach podświadomych warstw duszy ludzkiej i jest dla badacza trudne do wytłumaczenia.

Fig. 19. Kształtowanie główki niemowlęcia za pomocą przewiązek. Środkowa Polska. Wg E. Pokrov-skiego, Fizićes-koje vospitani-je dfetej, r. 1884, s. 156 fig. 50.

Za pewne tylko uznać należy, iż estetyczne ezyuniki me-są.jedy-nymi bodźcami, wpływającymi na tzw. zdobienie i .tzw. deformowanie lud_zkiego„_ęiała. Obok nich lub równocześnie ■/. nimi działają także inne: chęć wyróżnienia jednostek czy całych klas lub szczepów, różnego rodzaju pozaestetyczna próżność^{1 2} wzglądy, magiczne czy medyczne itd. Jednakowoż czynniki estetyczne grają w tym wszystkim niewątpliwie bardzo wielką, na ogół, jak chcą niektórzy, największą rolę; a przy tym — co dla nas szczególnie ważne — niezmiernie często mieszają się one do wszelkich innych; gdy zaś działanie tych ostatnich zamrze, wtedy niejednokrotnie podtrzymują przy życiu powstałe dzięki tamtym kosmetyczne zwyczaje.

614. Do zajmujących zabiegów kosmetycznych, napotykanych w obrębie. -Słowiańszczyzny, należą:

1) tzw. ffeformowanie_(lub raczej usiłowanie deformowania) czaszek, 2) tatuowanie oraz 3) barwienie skóry, zębów i włosów. Pierwszy z nich przedsiębrany jest w stosunku, do niemowląt¹; drugi — zwykle do młodzieży dojrzewającej; trzecim wreszcie posługiwały się, względnie dziś jeszcze się posługują, najczęściej osoby dorosłe. Zabiegi zmierzające do deformowania czaszek znam zarówno ze Słowiańszczyzny północnej jak południowej, przy czym dla ostatniej .głównie na podstawie syntetycznego opracowania M. Filipovića (1935)².

W rdzennej Polsce praktyki te nie należały może do powszechnie znanych, skoro z pewnych miejscowości posiadamy wiadomości przeczące ich istnieniu. Jednakowoż różne źyódła poświadczają je np. dla dawnych powiatów górnokalwaryjskiegOj _noworadomskiego, wy-sokomazowieckiego, lubelskiego itd. W Lubelskiem według danych ogłoszonych w r. 1890 „nagłowę (noworodka) kładzie się podgłow-nik, rodzaj chusteczki skrzyżowanej na piersiach?: a końce jej, pod pachami przesunięte, podsuwają pod plecy;... ma on na celu_nadanie głowie^okrągłego kształtu, Tctóry jest uważany u ludu za najpiękniej-szy“. Niestety źródło nie mówi, jak długo ów podgłownik oddziały-wuje na ciało niemowlęcia. — W Wysokomazowieckiem „w czasie kąpieli matka ściska dziecku główkę, żeby była okrągła. Dawniej ppno urabiała matka z pakuł coś jakby czapeczkę, w którą wylewała

1

¹ W oczach słowiańskich włościan nie chodzi tu zresztą o deformowanie, lecz wprost przeciwnie właśnie o formowanie kształtów, rozumianych często jako zdeformowane przez poród, choćby ten poród odbył się najzupełniej normalnie.

2

Ob. Glasnik Etnografskog Muzeja u Beogradu t. 10, r. 1035, s. 18—31.