kontrola 6 bmp

124 Tadeusz Listwan, Józef Koziński, Podstawy zarządzania organizacją

Tab. 7.2

Typowe ośrodki sprawujące różne rodzaje kontroli w przedsiębiorstwie przemysłowym

Rodzaj kontroli	Niektóre typowe ośrodki sprawujące dany rodzaj kontroli	Przedmiot kontroli
Kontrola bieżąca	• Dział Kontroli Jakości • Dział Ochrony Środowiska • Inspektor ds. bhp	• Międzyoperacyjna kontroli produkcji (poszczególnych faz procesu zaopatrzenia i produkcji) • Bieżąca kontrola stanu ścieków • Bieżąca kontrola przestrzegania zasad bhp na stanowiskach robotniczych i nierobotniczych
Kontrola końcowa	• Dział Kontroli Jakości	• Statystyczna końcowa kontrola jakości produktów (przed wysłaniem do odbiorcy)
	• Rewident Zakładowy	• Kontrola realizacji zaleceń pokontrolnych sporządzonych w efekcie kontroli zewnętrznej
	* Główny Księgowy	• Kontrola wykonania przez komórki organizacyjne budżetów wydatków na zakończenie okresu budżetowego
Kontrola fnkcjonalna	• Główny Mechanik	• Kontrola przestrzegania instrukcji obsługi maszyn i urządzeń
	• Główny Technolog	• Kontrola przestrzegania norm materiałowych
	• Dział Gospodarki Materiałowej	• Kontrola przestrzegania normatywów magazynowych
Kontrola	• Dział Kontroli Jakości	• Kontrola jakości procesów i wyrobów
instytucjonalna	♦ Inspektor ppoż.	• Kontrola procesów pracy, dokumentacji technicznej oraz wyrobów pod kątem zasad ppoż. (w zakładzie i użytkownika)
	• Dział Controlłingu	• Kontrola przestrzegania norm efektywności
Kontrola wstępna	• Inspektor bhp	• Kontrola dokumentacji technicznej linii produkcyjnej pod katem bhp (przed jej zainstalowaniem)
	• Główny Księgowy	* Kontrolazasadnościbudżetuwydatków (przed ich zatwierdzeniem)
	• Dział Finansowy	• Ustalenie efektywności finansowej projektu inwestycyjnego (przed przystąpieniem do iego realizacji)
Kontrola następna	• Dział Finansowy	• Ustalenie efektywności finansowej zrealizowanego projektu inwestycyjnego
	• Dział Kadr i Szkolenia	• Kontrola wykorzystania czasu pracy po okresie rozliczeniowym
	• Sekcja Inwentaryzacji	• Inwentaryzacja (kontrola zgodności księgowych stanów magazynowych ze stanami rzeczywistymi)
Samokontrola	* Pracownicy wydziałów produkcyjnych	• Kontrola jakości w określonej fazie produkcji
	• Przedstawiciele handlo-	• Kontrola stanu spływu należności od odbiorców
	wi	• Kontrola wykonania planów i budżetów wydatków ustało-
	• Kierownicy komórek organizacyjnych	nych dla ich komórek
Kontrola wewnętrzna	• Rewident Zakładowy	• Wewnętrzna kontrola w zakresie problematyki zleconej przez Dyrektora
	• Dział Kontroli Jakości	• Wewnętrzna bieżąca i końcowa kontrola produkcji
	• Dział Księgowości	• Wewnętrzna kontrola przestrzegania zasad obiegu dokumentacji
Kontrola zewnętrzna	• Najwyższa Izba Kontroli	• Kontrola w zakresie problematyki ustalonej przez władze zwierzchnie
	• Urząd Dozoru Technicznego	• Kontrola sprawności technicznej maszyn i urządzeń poddo-zorowanych
	• Lokalny Wydział Ochrony Środowiska	• Kontrola przestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska
Controlling	• Dział Controllingu	• Kontrola przestrzegania ustalonych zasad efektywności ekonomicznej w poszczególnych komórkach organizacyjnych przedsiębiorstwa

Tab.7.3

Możliwości i ograniczenia zastosowania różnych rodzajów kontroli

Rodzaj

kontroli

Możliwości zastosowania

Ograniczenia zastosowania

Kontrola

bieżąca

• W odniesieniu do każdego procesu w organizacji,

• Koncentracja na.procesach tworzenia, a nie na gotowych produktach daje możliwość uniknięcia faktów nieodwracalnych

• Daje możliwość uniknięcia faktów nieodwracalnych

• Wymaga rozbudowy punktów (stanowisk) kontrolnych i jest stosunkowo kosztowna

Kontrola

końcowa

• W odniesieniu do każdego produktu,

• Koncentracja na gotowych produktach, a nie na procesach ich tworzenia

• Wymaga ustanowienia względnie niewielu punktów (stanowisk) kontrolnych i jest względnie tania

• Może powodować powstanie faktów nieodwracalnych i powodować znaczne straty

• Może wywoływać konflikty miedzy wykonawcami a podmiotami występującymi w roli receptorów

Kontrola

funkcjonalna

• W odniesieniu do każdego funkcjonalnego odcinka działalności organizacji

• Zapewnia jedność kontroli oraz innych funkcji zarządzania

• Może zapobiegać powstawaniu faktów nieodwracalnych

• Może dawać rozbieżne wyniki odcinkowe

• Nie zapewnia kompleksowości, ograniczenia w odniesieniu do procesów kompleksowych i interdyscyplinarnych

• Absorbuje uwagę kierowników, czasem ze szkoda dla działań strategicznych

Kontrola

instytucjonal

• W zasadzie w odniesieniu do złożonych i interdyscyplinarnych procesów

i produktów, wymagających skomplikowanych procedur i narzędzi technicznych

• Daje kompleksowy, profesjonalny obraz kontrolowanego przedmiotu

• Może odciążyć kierowników od absorbujących czynności kontrolnych

• Może wywoływać konflikty miedzy wykonawcami a podmiotami występującymi w roli zinstytucjonalizowanych receptorów

• Może być kosztowna (wyodrębnione zasoby ludzkie i rzeczowe)

• Może powodować autonomizację — nadmiar kontroli instytucjonalnej utrudnia niezakłócone działanie na kontrolowanych odcinkach

• Ta forma kontroli może zmuszać kontrolowanych do zachowań biurokratycznych {papierki ważniejsze niż realne zadania do wykonania)

Kontrola

wstępna

• Szczególnie w odniesieniu do przedsięwzięć szczególnie złożonych i/lub nowych (podejmowanych po raz pierwszy)

• Także w przypadkach, gdy możliwa jest do ustalenia racjonalność metodologiczna {ex antę) zamierzonych działań

• Zapobiega powstawaniu kosztów oraz strat z tytułu faktów nieodwracalnych

• Czasem absorbuje uwagę receptorów ze szkodą dla innych ważnych działań

• Może wywoływać konflikty miedzy wykonawcami a podmiotami występującymi w roli receptorów

• Stosowana w nadmiarze i rygorystycznie może ograniczać śmiałość w działaniu (podejmowaniu przedsięwzięć ryzykownych)

• Wymaga, aby był dostępny jasno ustalony projekt działania, najczęściej w formie wysoce sformalizowanej

Kontrola

następna

♦ Jej przedmiotem są faktycznie realizowane procesy i wytworzone produkty

• Niewystarczająco zapobiega powstaniu strat i kosztów z tytułu faktów nieodwracalnych

Samokontrola

• W odniesieniu do procesów i produktów, dla których istnieją dość ścisłe i proste normy (zrozumiałe dla wykonawców)

• Jest względnie tania

• Zapewnia jedność kontroli i wykonawstwa

• Wymaga wysokich kwalifikacji specjalistycznych oraz moralnych od wykonawców

* Najczęściej wymaga wyrywkowej kontroli funkcjonalnej lub instytucjonalnej w stosunku do wykonawców działających na zasadzie samokontroli