mas042 bmp

Tego oczywiście nic już usprawiedliwić nie mogło — potępienie ze strony kronikarza uderza tu w tony najwyższe; zuchwały „servus” odrzucił ostatnią możliwość poprawy i — tu chciałoby się trawestować słowa z innego miejsca kroniki — „na taką wstąpił drogę, z której już zejść ani zawrócić nie będzie mógł inaczej”, jak tylko ze zgubą własną.

Czy w „odmowie posłuszeństwa” można dostrzec jakiś ślad rokowań, podjętych przez Kazimierza po powrocie do Polski i odrzuconych przez Miecława? Próba pozyskania sobie potężnych stronników choćby kosztem największych ustępstw byłaby w sytuacji powracającego dynasty jak najbardziej uzasadniona. Gdyby więc rzeczywiście, Kazimierz taką inicjatywę podjął (a oddzielenie w (kronice obu członów zdania piątego: odmowy posłuszeństwa oraz oporu mogłoby sugerować, że nie tylko czynem wyraził wówczas Miecław swą niechęć do podporządkowania), to najmniejszym możliwym ustępstwem ze strony eks-wygnańca musiała być obietnica zatwierdzenia dawnego cześnika w jego władzy nad Mazowszem w charakterze namiestnika. Największym mogło być ofiarowanie mu godności komesa palatyna. Jeśli taka wymiana poselstw miała miejsce, to właśnie odpowiedź Miecława musiała dać Piastowicowi dobitnie do zrozumienia, za kogo „servus patris ac suus.” uważa się obecnie. W tych warunkach dla obydwóch stron pozostało tylko jedno: walczyć „armis et insidiis”, orężem i dyplomacją, do końca jednego z rywali. W tym ostatnim zwrocie streścił Gall dzieje kilkuletniej wojny domowej w Polsce^Sli. Zwrot ten zamyka wprowadzenie do rozdziału 20; odtąd zaczyna się główny jego temat — powieść o zwycięskiej bitwie.

Analiza głównego źródła — wprowadze-nTa 'do rozdziału 20 pierwszej księgi Kroniki Galla — przynosi zatem poważny dowód na korzyść ogólnopolskiej hipotezy sprawy Miecława. Pozostawiając naszą interpretację zwrotu „quod sibrnón cedebat per ius aliąuod, vel naturam” do rozważenia dyskusji, jaką wywołać powinna praca niniej

si Nasuwa się pytanie, czy ,,insidlae” Miecława nie oznaczały w rozumieniu Galla prób podkopywania pozycji Kazimierza w jego własnym otoczeniu. Dowodziłoby to istnienia stronników Miecława wśród moż-nowładców innych dzielnic.

■■ ’ sza²¹⁵, przedłożymy obecnie dalsze argumenty w tej samej \ sprawie, tym razem już z „zasadniczej” części wspomnianego rozdziału.

£ • Rozpoczyna się ta część przytoczeniem przyczyn, które \ kazały Kazimierzowi poszukać bitwy z Miecławem na jego j własnym terenie. Motywacja jest tu podwójna: gniew Ka-zimierza (indignans) „servum patris ac suum Mazoviam vio-j lenter obtinere” — a więc chęć odzyskania utraconej dzielnicy, oraz jego osąd (existimans) „sibi grave dampnum et periculum, ni se yindicet, imminere” — a więc obawa , przed niebezpieczeństwem, jakie zagraża jego aktualnemu stanowi posiadania. Pierwszy cel jest ofensywny i wyraża dążenie do zjednoczenia kraju, drugi jest defensywny i wy-; raża konieczność sparaliżowania takich samych dążeń ze ; strony przeciwnika²¹⁶.

; Zwycięstwo • nad Miecławem przyniosło Kazimierzowi i „yijctoriam et pacem totamąue patriam”. Dla zjed-\ noczenia państwa polskiego pod berłem Piastowica warun-:    kiem sine qua non było rozstrzygnięcie sprawy Miecława,

bardziej może niż innych problemów politycznych, jakich niemało stało przed powracającym księciem. Stąd przepędzeniu „gentium exterorum” poświęca Anonim tylko fragment jednego ze zdań rozdziału *19 ,²¹⁷, natomiast sprawę

'■ . 2is Interpretacji tej nie uważam za absolutnie pewną; jej prawdopodobieństwo wynika jednak z dowodów, opartych na redukcji ad absurdum, jakie przeprowadziłem w stosunku do interpretacji dotychczasowej. Ujęcie nasze wymaga natomiast koniecznie datowania genezy ogólnopolskich zamiarów Miecława na okres bezkrólewia; w prze-' clwnym wypadku późniejsza „odmowa posłuszeństwa” jako fakt osobny nie miałaby sensu. W każdym razie nie będzie już chyba można Iden-:    tyfikować faktów z drugiego i czwartego zdania rozdziału bez uprzed

niego wyjaśnienia charakteru „wojska” Miecława i jego „naturalnych” kompetencji do rządów-nad dzielnicą.

^    2i« Przyjmowane przez T. Grudzińskiego, Ze studiów, cz. II, s. 37,

niebezpieczeństwo wystąpienia przeciw Kazimierzowi innych możno-^ władców na wzór Miecława stanowi zawsze tylko możliwość, w danej chwili jeszcze nie urzeczywistnioną, natomiast groźba ze strony ^ Miecława jest stale aktualna, gdyż ten książę pochodzenia raożno-władczego znajdował się w danej chwili w stanie wojny z Kazimierzem. Stąd zwrot: „dampnum et periculum” byłbym skłonny ^ odnosić do Miecława bezpośrednio, ą nie do Miecława jgko ewentual-? nego dopiero wzoru dla innych. Sądzę, że jest to najprostsza inter-■ " pretacja tego zwrotu.

i, nr „paulatim virtute cum lngenio totam Poloniam a Pomoranls ęt j- Bohemicis aliisęue finitlmis gentibus occupatam llberavit, eamąue suo p;’ dominio mancipavit”.

lilia,

85