Image (34)

604

JAMES D. KIRAS

wzmocnioną przeświadczeniem o duchowym bankructwie Zachodu. Rozwój globalizacji i wzrost współzależności społeczeństw stawia muzułmanów przed wyborem między odrzuceniem własnej wiary w imię włączenia się do zglobalizowanego systemu międzynarodowego a niezłomnośęią duchową i walką z tym systemem. W oczach radykalnych islamistów tę pierwszą drogę reprezentują przywódcy takich państw muzułmańskich, jak Egipt czy Pakistan, uznawani przez nich za odstępców poświęcających wartości religijne na rzecz utrzymania świeckiej władzy opartej na strukturach państwowych. Sami radykałowie islamscy odpowiedź na ucisk widzą nie w adaptacji do systemu czy też w próbie zmieniania go od środka, lecz jedynie w prowadzeniu dżihadu. Jeśli większość grup muzułmańskich przez dżihad rozumie raczej wewnętrzne duchowe dążenie do oczyszczenia lub też uzasadnienie rozlewu krwi w imię samoobrony zaatakowanej społeczności, to środowiska inspirowane ideami radykałów w rodzaju Sąjjida Kutba wracają do bardziej radykalnego i historycznego znaczenia terminu dżihad ~ wezwania do zbrojnej walki, której celem jest globalne panowanie islamu.

Koncepcja religijnego czy też „uświęconego” terroiyzmu w wielu aspektach zakłada jego odmienność od terroryzmu świeckiego. Szczególnie istotna jest różnica w systemach wartości, która czyni terroryzm religijny trudnym wyzwaniem - rzecz nie tylko w gotowości bojowników do poświęcania swego życia, lecz także w braku skrupułów wobec masowego zabijania ludności cywilnej. Specyficzny system wartości terroryzmu religijnego utrudnia lub wręcz uniemożliwia odstraszanie, świeckie państwa nie mogą bowiem materialnie, a zatem również wiarygodnie, zagrozić duchowym wartościom terrorystów. Jeśli najlepszym sposobem duchowego oczyszczenia jest męczeństwo, to w jaki sposób użycie siły może odstraszyć terrorystów-męczenników? Wreszcie, jeśli terroryzm świecki, dążąc do zdobycia władzy, pragnął zmodyfikować strukturę społeczną bez obalania jej ram, to terroryści religijni zmierzają nie tyle do modyfikacji, ile raczej do zastąpienia dotychczasowej struktury normatywnej społeczeństwa (Kurth Cronin 2002, s. 41).

W religijnych wyjaśnieniach globalnego terroryzmu tkwi podobna niespójność, jak w wypadku wyjaśnień kulturowych i ekonomicznych. Do obserwatorów z Zachodu przemawia religijne wytłumaczenie pogardy terrorysty dla własnego i cudzego życia. Lekceważy się przy tym możliwe motywy osobiste, takie jak przyrzeczona rodzinie nagroda pieniężna, sława i szacunek społeczności czy choćby potwierdzenie swojej wartości.

Ramka 21,3 Utworzenie państwa islamskiego

„Ci młodzi ludzie (powracający do Allacha) zdali sobie sprawę, że rząd islamu nie zdoła nigdy powstać bez bomb i karabinów. Islam nie współgra ani nie jedna się z niewiarą ale się jej przeciwstawia.

W konfrontacji z bezbożnymi i odstępczymi reżimami, do jakiej wzywa islam, należy ignorować sokratyczne dyskusje, platońskie ideały i arystotelesowską dyplomację. W konfrontacji tej znaczenie mają tylko dialog kul, ideały zabójstwa, bomb i zniszczenia oraz dyplomacja armat i karabinów maszynowych

Poświęcam moją pokorną pracę młodym muzułmanom, czystym, wierzącym i walczącym o sprawę Allacha. Pragnę się w ten sposób przyczynić do utorowania drogi wielkiemu Allachowi i do utworzenia zapowiedzianego w proroctwie kalifatu".

(Dedaration of Jihad Against the Country's Tyrants: Militacy Series (bdw.), Government Exhibit 1677-T;

w przekładzie brytyjskim s. BM-8-BM-9)

Terroryzm i globalizacja 605

Istnieje poważna różnica między motywacją religijną rozumianą jako mechanizm skłaniający poszczególnych terrorystów do działania a uzasadnianiem w ten sposób terroryzmu jako całości. Jeśli celem przemocy religijnej jest sama przemoc, to Osama bin Laden czy Ajman al-Zawahiri już dawno powinni oddać życie w walce z niewiernymi. Jednak z przetłumaczonych materiałów i wypowiedzi wynika, że zapał religijny stanowi środek do osiągnięcia celu politycznego, jakim jest utworzenie kalifatu, czyli państwa islamskiego.

Kluczowe tezy

■: r • . Wyjaśnienia terroryzmu odwołujące się do jednego z aspektów globalizacji - kulturowego, ekonomicznego lub religijnego - przedstawiają zasadnicze motywy i przyczyny terroryzmu, nie pozwalają jednak całościowo zrozumieć tego zjawiska.

•    Przemoc obecnej fali terroryzmu odwołuje ssę do racji religijnych, by usprawiedliwić zabijanie cywilów.

•    Religia jest zapewne dla terrorystów potężnym czynnikiem motywującym, jednak ostatecznym celem stosowanej przez nich przemocy jest zdobycie kontroli nad władzą państwową i głębokie jej przekształcenie.

Globalizacja, technologia i terroryzm

Nikt na ogół nie wątpi, że dzięki procesom globalizacji i związanemu z nimi rozwojowi technologicznemu terroryzm może dziś znacznie łatwiej niż wcześniej rozprzestrzeniać się na świecie. Postęp technologiczny pozwolił na taką koordynację planowania i przeprowadzania zamachów terrorystycznych, o jakiej nie śniło się wcześniejszym organizacjom; z podobnych przyczyn wzrosła skala zadawanych zniszczeń. Zmiany te można opisać szczegółowo w kategoriach wzrostu zdolności misyjno-propagandowych (prozelityzm), koordynacji, zabezpieczeń, mobilności i śmiercionośności.

Zdolności misyjno-propagandowe (prozelityzm)

Ruchy partyzanckie i organizacje terrorystyczne zawsze starały się umacniać swą pozycję, zabiegając o sympatię i poparcie w ojczyźnie i krajach ościennych. Terroryści byli przy tym na ogół w trudniejszej sytuacji niż powstańcy, gdyż ich cele i idee okazywały się zazwyczaj bardziej skrajne i mniej popularne; podobnie beznadziejny charakter miały zresztą sprawy, w imię których walczyli. Chęć zmiany politycznej wywołana potrzebą reformy rolnej czy sprzeciwem wobec korupcji w rządzie łatwo przysparzała zwolenników ruchom powstańczym. Tymczasem radykalne idee polityczne takich organizacji, jak Japońska Armia Czerwona czy Weather Underground, znajdowały nikły odzew w na ogół zamożnych i stabilnych społeczeństwach demokratycznych. Państwa z kolei tradycyjnie zachowywały nad grupami subpaństwowymi przewagę w „walce o serca