Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 023607

wewnątrzwyrazowc, np. [chodźmy, róbmy], północno-wschodnie ..ślcdzikowa-nie” i wymowa miękkiego /, np. [l as], [l ewy] czy północnopolska asynchroniczna wymowa spółgłosek zmiękczonych, np. [pjasekj, [kjedyj.

Dość liczne regionalizmy leksykalne (ankieta do ich badania liczy ok. 700 pytań) nie przeszkadzają jednak na ogół porozumiewaniu się Polaków z różnych regionów, gdyż nic są nazwami podstawowymi, a ponadto rzadko używa się ich w kontaktach publicznych ponadregionalnych. Należy też pamiętać o tym. że wiele regionalizmów leksykalnych (w przeciwieństwie do fonetycznych) wychodzi z użycia, posługują się nimi tylko najstarsi mieszkańcy regionu. Najczęściej używane regionalizmy leksykalne to na przykład: krakowskie na polu ‘na dworze’. grysik kasza manna’; poznańskie pyry ziemniaki’, chabas mięso’; białostockie przynuka ‘zachęcanie do posiłku', kozytać ‘łaskotać’; warszawskie schaboszczak; śląskie gruba ‘kopalnia’.

Nieczęste są regionalizmy semantyczne, kiedy to wyrazowi znanemu w pol-szczyźnie ogólnej nadaje się regionalnie inne (czasem dodatkowe) znaczenie, na przykład krakowskie drzewko ‘choinka’, bańka ‘bombka na choinkę’; poznańskie góra strych’, haczyk ‘pogrzebacz’; białostockie gościniec podarunek’, mączka miałki cukier’; śląskie synek ‘chłopak’.

Niemal wszystkie regionalizmy leksykalne mieszczą się w użytkowej normie regionalnej; do polszczyzny wzorcowej wchodzą jako warianty tylko nieliczne z nich (np. borówki i czarne jagody). Pewne regionalizmy tego typu. pomimo powszechności używania na określonym obszarze, pozostają poza normą, nawet użytkową, np. południowopolskic ⁴ubierać płaszcz, *rozbierać sukienkę (poprawnie wkładać płaszcz albo ubierać się w płaszcz, zdejmować sukienkę).

Regionalizmy morfologiczne to na przykład częste w polszczyźnic południowej formy czasowników w czasie przeszłym z pominiętym elementem -ną- (np. błysło, prysł, sięgła), zakończone spółgłoską twardą formy 1. osoby Ip i 3. osoby lm (typu kąpę, kłantę). a także różnice w przypisywaniu rodzaju gramatycznego pewnym rzeczownikom, np. krakowskie ta magiel, ta litra, białostockie ta kar-tojła, ten kieszeń, la piec. Charakterystyczne są także południowopolskic formy czasowników dokonanych z rdzeniem -gląd-: przeglądnąć, mglądnąć. zaglądnąć¹⁴*. Regionalizmy morfologiczne mieszczą się na ogół w normie użytkowej regionalnej; poniżej tej normy są formy typu ⁴kąpę, *kłamę, a także niektóre formy czasownikowe z pominiętym elementem -ną- (np. *sięgła).

Słowotwórczym regionalizmem warszawskim były nazwy z przyrostkiem -ak. np.prosiak, kurczak, cielak, dzieciak, pozostające zwykle w opozycji do ogólnych nazw zakończonych na -ę {prosię, kurczę, cielę), jednakże współcześnie stały się one formami ogólnopolskimi, z zabarwieniem potocznym, zaś formy na -ę są używane coraz rzadziej.

Stosunkowo rzadkie są regionalizmy składniowe, a te z nich, które mają podłoże gwarowe lub obce. są zwykle uznawane za niepoprawne, np. białostockie podobny na kogoś, u mnie jest pytanie; poznańskie podobny komuś,