Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 023603

Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

u? a-a a a □ s³ qs

Limit wydruku: 0

ioo%    O © £) &

-Następna strona (Page Down) I

A. UukWtU KutOmt /n&lń-ti' r.i»M    Wmw«‘j!(II5

ISBN 1MH I4$ł»«. O hy WN PWN Jrt>S

między oboma typami polszczyzny i umiejętnie wyzyskuje środki językowe każdej z nich w zależności od subkodu, którym się posługuje.

O ile polszczyzna pisana jest w miarę jednolita na obszarze całej Polski.

0    tyle polszczyzna mówiona jest nieco zróżnicowana w poszczególnych regionach kraju. Różnice te nazywa się regionalizmami Są to elementy językowe - cechy wymowy, wyrazy, formy wyrazowe, konstrukcje składniowe - znane

1    używane powszechnie przez ogół mieszkańców, także przez osoby wykształcone. pewnego regionu Polski, a różniące się od form uznanych za ogólnopolskie. Są one dobrze osadzone w tradycji regionu, używane od wielu dziesiątków lat, i znacznej większości z nich nic można traktować jako błędów językowych: wchodzą (jako warianty) w skład ogólnej polszczyzny mówionej. Od regionalizmów należy odróżnić dialcktyzmy, które są wtrętami gwarowymi (z gwar ludowych) spotykanymi w tekstach mówionych językiem ogólnym (zob. s. 105).

Współcześnie można wyróżnić regionalizmy co najmniej pięciu części Polski. Umownie nadaje się im nazwy od wielkich miast, będących głównymi ośrodkami regionów, ale należy pamiętać o tym, że są one używane przez mieszkańców wszystkich miast danego regionu, a także przez tych mieszkańców wsi. którzy posługują się polszczyzną ogólną. Mówi się więc o regionalizmach warszawskich, poznańskich, krakowskich, białostockich i śląskich ²⁴⁷.

Jeśli chodzi o wymowę, to powszechną cechą regionalną południowopolską i zachodniopolską jest artykulacja połączeń [nk-] i J-ng-] zawsze z tylnojęzykowym dźwiękiem [q]: [oketjko. firanka, poranka, baijk, balaąga). Na północy Polski (i w wymowie nienacechowancj) głoska y występuje przed k, g tylko w wyrazach obcych (|bar)k. balaijga]), choć i w tych wypadkach zdarza się wymowa z |n] (uznawana za mniej poprawną: [bank, balanga]); w wyrazach rodzimych słychać w tym regionie zawsze [-nk-]: [okenko, firanka, poranka]. Te warianty wymowy mieszczą się w normie wzorcowej języka ogólnego, podobnie jak dwojaka - udźwięczniająca lub ubczdźwięczniająca - wymowa ostatniej głoski wyrazu, po którym następuje słowo zaczynające się samogłoską lub spółgłoską dźwięczną nie mającą odpowiednika bezdźwięcznego. Wariantami są więc artykulacje: [pesadama] i [pczadama] (pies Adama), [choćno] i [chodźno] (chodź no). Wymowa udźwięczniająca jest charakterystyczna dla południa i zachodu Polski, wymowa ubezdźwięczniająca - dla północy. W normie wzorcowej mieści się też wymawianie bądź nicwymawianic dźwięcznego h, a także przed-niojęzykowego /. Dźwięczne h i przedniojęzykowe l są charakterystyczne dla Kresów Wschodnich, ich brak - dla reszty kraju.

Inne regionalne cechy wymowy mieszczą się na ogół w normie użytkowej, regionalnej. Należą do nich na przykład południowopolskic udźwięcznianic

²⁴⁶    W dawniejszych opracowaniach językoznawczych stosowano określenie [Hotsmcionaliz/ny. synonimicznc z terminem regionalizm. Dziś terminu tego się nic używa zc względu na ujemne skojarzenia wywoływane przez ten rzeczownik (por. „zapadła prowincja", „prowincjonalny").

²⁴⁷    W tym ostatnim wypadku mamy właściwie do czynienia z. regionalna odmian.) języka, używaną powszechnie na całym obszarze Górnego śląska, o licznych cechach różnych od języka ogólnego, czyli typem bliskim w swej strukturalnej odrębności gwarom ludowym.

107

Kultura języka polskie... te Zrzuty ekranu    B Picasa 3

rrri Zapisano zrzut ekranu	IIH)
kliknij, aby wyświetlić

PL esd *<)%    18:36