Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 021809

Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

Limit wydruku: 0

Slrona 12/293    £1 © ©    © @

Start ^r*3.

A. UulMtU KutOmi )(ryta    fnUk ?4)il<llm>l    »W>MM 3W5

ISBN ł.Mi| I4SJ* ». O hy WN PWN Jrt>S

dworskie maniery i rycerskie zachowanie. Pozytywne konotacje awansu społecznego w czasach feudalnych (jak byśmy to współcześnie określili) oddaje przymiotnik wspaniały (dosłownie: 'taki, który spaniał, stał się panem, tzn. szlachcicem). dziś używany tylko w dawnym znaczeniu przenośnym.

Z wyrażeń i zwrotów frazeologicznych, a także z powiedzeń i przysłów zachowanych w języku, czerpiemy wiedzę o dawnych obyczajach, o pewnych wydarzeniach z przeszłości narodu, o jego kulturze. Powiedzenie smalić cholewki (do panny) nawiązuje do zwyczaju przypalania skóry wysokich butów, po to. by wyglądały one bardziej elegancko, kiedy się idzie w zaloty. Określenie Do wójta z tym nie pójdziemy wskazuje na to. żc niegdyś ten urzędnik sprawował także władzę sądowniczą. Znane przysłowie Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa jest, być może nieco karykaturalnym, obrazem kultury życia codziennego szlachty czasów saskich. Zwrot być z kimś za pan brat i przysłowie Szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie pokazują, jak nasi przodkowie pojmowali ideę demokracji szlacheckiej. Do pewnych epizodów z historii narodu lub dziejów jednostek nawiązują powiedzenia: Za króla Olbrachta wyginęła szlachta*; Plecie jak Piekarski na mękach⁹; Wyjść na czymś jak Zabłocki na mydle'⁰.

Polszczyzna jest zatem skarbnicą wiedzy o przeszłości narodu i tezaurusem kultury narodowej, a także spoiwem narodu, istotnym składnikiem jego tożsamości. Od wieków jest traktowana jako wartość na równi z takimi czynnikami, jak tradycja, historia, kultura. Uświadomienie sobie tego jest istotnym krokiem do uznania potrzeby kultywowania języka, wzbogacania go i dbałości o jego rozwój. Istotą wszelkich wartości jest bowiem to, że ci, którzy je uznają, kultywują je - troszczą się o nic i je chronią.

2 Język jako wartość

W opracowaniach z zakresu teorii wartości wyróżnia się. jak wiadomo", wartości immanentne (same w sobie, autoteliczne, ostateczne) i wartości użytkowe. będące jedynie środkiem do realizacji wartości innych, wyższych. Wydaje się więc istotne stwierdzenie, do której grupy wartości można zaliczyć język.

Poznanie faktycznych przyczyn zainteresowania się językiem przez poszczególne osoby lub grupy społeczne i przypisanie tym zainteresowaniom odpowiedniego statusu wartości samej w sobie bądź użytkowej jest jednak niezwykle trudne. W rzeczywistości dysponujemy przecież przede wszystkim deklaracjami

"Jest to wyrażona przysłowiem ocena wyprawy króla Jana Olbrachta przeciw hospodarowi mołdawskiemu Stefanowi i strat w bitwie pod Koźminem na Bukowinie (1497).

^v Szlachcic Michał Piekarski, który próbował dokonać zamachu na króla Zygmunta III Wazę, został skazany na okrutną śmierć, męczony i rozszarpany przez konie.

¹⁰    Historię o jakimś szlachcicu Zabłockim, który stracił majątek, spławiając mydło tratwami, można znaleźć w różnych wersjach np. w Słowniku języka polskiego S.B. Lindego (w haśle mydło) czy w Encyklopedii staropolskiej Z. Glogera. Jest to raczej ilustracja stereotypu szlachcica, który chce się zajmować handlem (a nie umie tego robić), niż historia autentyczna.

¹¹    Por. np. J. Puzynina, Język nartola. Warszawa 1992, zwłaszcza rozdz. III.

12

Jak zrobić zrzut ekran...

G? Itelix iLibrary Reader		U	^1 Kultura języka polskie...		Picasa 3 Zrzuty ekranu