Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 022235

Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

Umil wydruku: 0

Strona 22/293    £1 © ©    © @

A. Uiitonll Kufiunt i(Oia fialMrw Tenria Zutufairmi VAi ó.nW. Wuxni»M 2005 ISBN *.Ktl-|4S2»-«. O hy WN PWN Ml*

więc między innymi morfcmy nasz-, żółt-, balon-, syn-, -ik. -ek. &'², -y, -ego, -a, a także reguły:

-    łączenia morfemów leksykalnych i słowotwórczych, na przykład: (1) MORFOM LEKSYKALNY RZECZOWNIKOWY R. MĘSKIEGO + SUFIKS -ck = NAZWA ZDROBNIAŁA. także: (2) MORFEM LEKSYKALNY RZECZOWNIKOWY R. MĘSKIEGO + SUFIKS -ik = NAZWA ZDROBNIAŁA:

-    łączenia morfemów leksykalnych i tleksyjnych, np.: (3) MORFEM LEKSYKALNY PRZYMIOTNIKOWY R. MĘSKIEGO LUB NIJAKIEGO + KOŃCÓWKA -y = M. LP PRZYMIOTNIKA R. MĘSKIEGO: (4) MORFEM LEKSYKALNY RZECZOWNIKOWY R. MĘSKIEGO + KOŃCÓWKA <t> = M. I.P RZECZOWNIKA R. MĘSKIEGO; (5) MORFEM LEKSYKALNY PRZYMIOTNIKOWY R. MĘSKIEGO LUB NIJAKIEGO + KOŃCÓWKA -ego = D. LP PRZYMIOTNIKA R. MĘSKIEGO LUB NIJAKIEGO; (6) MORFEM LEKSYKALNY RZECZOWNIKOWY R. MĘSKOOSOBOWEGO + KOŃCÓWKA -a = D. LP RZECZOWNIKA R. MĘSKOOSOBOWEGO;

-    tworzenia grup syntaktycznych. np. grup nominalnych opartych na związku zgody: (A) PRZYMIOTNIK R. MĘSKIEGO W M. j.P + RZECZOWNIK R. MĘSKIEGO W M. LP; (B) PRZYMIOTNIK R. MĘSKIEGO W D. LP + RZECZOWNIK R. MĘSKIEGO W D. LP. lub grupy nominalnej tworzącej związek rządu: (C) GRUPA NOMINALNA W M. LP + GRUPA NOMINALNA W D. LP.

Jeżeli więc znamy elementy systemu językowego, możemy z nich tworzyć wyrazy, formy wyrazowe i połączenia składniowe. Z przytoczonych powyżej przykładowo morfemów można utworzyć wyrazy i formy wyrazowe synek, balonik (wyzyskaliśmy reguły (1) i (2)). żółty, nasz (wyzyskaliśmy reguły (3) i (4)), a także naszego (na mocy reguły (5)) i synka (na mocy reguły (6)). Można też zestawić wyrazy w grupy żółty' balonik (na mocy reguły (A)), naszego synka (na mocy reguły (B)) oraz: żółty balonik naszego synka (na mocy reguły (C)).

Wszystkie wymienione powyżej, „oferowane” przez system językowy wyrazy, ich formy i połączenia istnieją w dzisiejszej polszczyźnic i są w niej aprobowane. Należą więc zarówno do jej uzusu. jak i normy. Jednakże system zawiera także takie możliwości, które nie są współcześnie wykorzystywane albo nie zyskują aprobaty użytkowników języka, nic wchodzą do normy. Korzystając z reguły (1), moglibyśmy np. utworzyć wyraz "balonek. a korzystając z reguły (2), wyraz *synik. Ten pierwszy, choć może się pojawić w czyjejś wypowiedzi, jest uważany za niepoprawny, ten drugi w ogóle nic występuje. Na mocy reguły (A) można stworzyć akceptowalne połączenia żółty synek i nasz balonik, na mocy reguły (B) także akceptowalne: żółtego synka, naszego balonika, a na mocy reguły (C) nieco dziwny (akceptowalny tylko pod pewnymi warunkami) związek żółty synek naszego balonika.

Przytoczone powyżej przykłady ilustrują różnice między systemem językowym a jego normą.

*•' <t> to lak zwany roorlem zerowy, tworzący np. formy mianownika większości rzeczowników rodzajów męskich.

Kultura języka polskie...    & Zrzuty ekranu    B Picasa 3