Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 022435

Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

Limit wydruku: 0

Strona 32/293 £1 © © © @

A. UukWtU KutOmt /n&lń-ti' ImrAt Wmw«‘j!(II5

ISBN 1MH I45łn «. O hy WN PWN Jrt>S

opisu, a następnie kodyfikacji. Wiele faktów językowych. klasyfikowanych normatywnie, trzeba opisywać z uwzględnieniem obu poziomów normy, a to powinno doprowadzić do nowego opisu normatywnego polszczyzny ogólnej. W tym nowym ujęciu należy zróżnicować ocenę tych samych zjawisk językowych, w zależności od tego, na poziomie której normy je oceniamy.

Tak więc używanie określenia mielić kawę, połączenia trzy zwierzęta czy formy Uf (książkę) będzie opisane jako charakterystyczne dla tekstów ocenianych na poziomic normy niższej i w niej poprawne, ale w tekstach ocenianych pod katem normy wysokiej zostanie uznane za niewłaściwe (niepoprawne). W takich tekstach poprawne będą połączenia mleć kawę, troje zwierząt. tę (książkę).

Z kolei takie formy, jak (tych) cyklów, krokodylów, (ja) wykonywam, dziesięcioro przykazań, pojawią się w tekstach starannych i będą składnikami normy wyższej, nieobecnymi w tekstach ocenianych pod kątem normy poziomu niższego. gdzie wystąpią tylko warianty (tych) cykli, krokodyli, (ja) wykonuję, dziesięć przykazań, obecne zresztą także jako oboczne w normie wyższej. Nie znacz)¹ to jednak, że każda forma językowa, pojawiająca się w uzusie języka ogólnego, będzie akceptowalna na którymś z poziomów jego normy. Poniżej obu poziomów normy znajdą się na przykład innowacje *wykonywuję czy *dziesięć dzieci, a także, z drugiej strony, na przykład formy i konstrukcje dawne, np. *te egzaminu czy *hyła piękną i ponętną.

W pełnym opisie współczesnej polszczyzny kulturalnej należy więc wyróżnić dwa poziomy normy: normę wzorcową i normę użytkową.

Na normę wzorcową składają się te elementy języka i wypowiedzi, które są używane świadomie, z poczuciem ich wartości semantycznej i stylistycznej, a pozostają w zgodzie z tradycją językową, regułami gramatycznymi i semantycznymi polszczyzny oraz tendencjami rozwojowymi, które można w niej obserwować. Są to elementy akceptowane przez zdecydowaną większość wykształconych Polaków, zwłaszcza zaś przez osoby, które polszczyznę ogólną wyniosły z domu i mają wykształcenie więcej niż średnic, a język traktują jako wartość autoteliczną. Aprobata jakiegoś elementu języka lub wypowiedzi na tym poziomic normy opiera się na znajomości historii polszczyzny i jej współczesnych tendencji rozwojowych oraz na tradycji, przekazywanej przez pokolenia w środowisku tzw. starej inteligencji. Przy ocenie faktów językowych uwzględnia się więc w tym wypadku kryterium autorytetu kulturowego*'.

Przestrzeganie normy wzorcowej jest pożądane we wszystkich kontaktach i rodzajach wypowiedzi o charakterze publicznym, zwłaszcza zaś w tych, które są wzorotw'órczc i kulturotwórcze. Dążenie do osiągnięcia poziomu normy wzorcowej powinno więc cechować polszczyznę płynącą ze sceny, z ambony, z trybuny sejmowej; norma ta winna być przestrzegana w języku dziennikarz)¹ i publicystów, polityków, ludzi nauki i innych intelektualistów. Oznacza to, ze ocena języka telewizji, radia, prasy, polszczyzny sejmowej i naukowej powinna być dokonywana pod kątem realizacji normy wzorcowej. Należy też nauczać jej w szkołach.

¹⁰ Por. *. S2-53.

Kultura języka polskie... ^ Zrzuty ekranu B Picasa 3