Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 022307

Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

Limit wydruku: 0

Strona 26/293    £1    © ©    © @

A. UukWtU KutOmt /n&lń-ti' r.i»M    Wmw«‘j!(II5

ISBN 1MH I45łn «. O hy WN PWN Jrt>S

Funkcja rozdzielcza (dystrybucyjna) normy polega na tym. żc elementy językowe, występujące jako realizacja alternatywnych wzorów systemu, uzyskują na poziomic normy zróżnicowanie znaczeniowe lub stylistyczne. „Lichość, mierność - to abstrakcyjne nazwy właściwości ('bycie lichym, miernym’), lichota. miernota - to ktoś lub coś, co charakteryzuje się tą cechą. [...] Rzeczownik ciemność bywa używany w znaczeniu konkretnym, fizycznym, ciemnota - w treści abstrakcyjnej, z pochodzenia przenośnej (ciemnota czasów saskich)-, ciepło ma znaczenie ogólne 'temperatura wyższa od przeciętnej’, ciepłota odcień wyspecjalizowany, medyczny ‘temperatura ciała ludzkiego lub zwierzęcego'. Rozgraniczenie zakresu użycia elementów wspólnofunkcyjnych zilustrujmy z kolei przykładem dubletów [form] zaimkowych, np. mojej, twojej. swojej - mej. twej, swej, 7. których pierwszy [forma długa] jest neutralny, drugi [forma krótka] należy do stylu książkowego, podniosłego”⁵¹.

Jak wynika z powyższych rozważań, aby właściwie posługiwać się językiem, należy znać nie tylko jego system, lecz także normę. Tego brakuje na przykład dziecku, które na podstawie swojej (cząstkowej) znajomości systemu tworzy struktury poprawne systemowo, nicwystępujące jednak w normie (np. piecząt-kować stemplować’, krótkopis długopis do jednorazowego użytku’).

Pozostaje do rozważenia stosunek między normą a uzusem i tekstami językowymi.

Uzus jest pojęciem szerszym niż norma językowa, obejmuje bowiem oprócz składników normatywnych także elementy językowe rozpowszechnione w pewnym typie tekstów albo w pewnych środowiskach, ale jednocześnie dość powszechnie odczuwane jako nieaprobowalne.

Typowym przykładem są formy czasu przeszłego rodzaju męskiego czasownika iść i pochodnych od niego czasowników przedrostkowych, wzorowane na formach rodzaju żeńskiego. Nawet duża frekwencja form typu *szłem, *doszłem. *przyszłeś. *wyszłeś nic powoduje ich aprobaty normatywnej ze względu na to. że rażą niemal wszystkich wykształconych Polaków⁵².

Z tego samego powodu, a także ze względu na zacieranie wyrazistości różnicy między formami męskimi i żeńskimi, pozostają poza normą formy typu *wzięłem, *zaczęłem⁵³.

Nie zyskują aprobaty normatywnej (przede wszystkim z powodu niewłaściwej struktury składniowej) konstrukcje z połączeniem żeśmy w zdaniach typu Jak żeśmy tam przyszli, Jurka już nie było™.

^M Ibidem.

Por tcź rozdział o kryteriach oceny elementów językowych. s. 4S-55.

** Równica między formami męskimi a żeńskimi tych czasowników jest sygnalizowana przez dwa elementy: opozycję -em : -ant w zakończeniu oraz opozycję o : e (w zapisie: ą: ę) w temacie: wziąłem: wzięłam, zacząłem : zaczęłam: w formach ‘wziełem. * zaczęłem jedna z tych opozycji została usunięta, co nic jest korzystne dla procesu komunikacji, gdyż zaciera się wyrazistość opozycji.

^M Chodzi o to. żc zdania tego typu nic da się przekształcić tak. by motywował się w nim element że: por. jak żeśmy lam przyszli + *jak że lam przyszliśmy. Poprawne jest natomiast słówko żeśmy w zdaniach typu: Wiem, żeśmy zabłądzili = Wiem, że zabłądziliśmy.

Kultura języka polskie...    ^ Zrzuty ekranu    B Picasa 3