Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 022445

Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

□i

Limit wydruku: 0

Strona 34/293

O Q O

A. UukwtU Kutomt /n-hlń-ti' Tnyit. ZagaMah ItkttMnt.Wtnatmia XOS ISBN IMH I45łn «. O hy WN PWN Jrt>S

Norma uży tkowa obejmuje zbiór wyrazów, ich form i połączeń, używanych w kontaktach swobodnych, nieoficjalnych, o różnorodnej tematyce. Chodzi więc

0 zespół środków językowych charakterystycznych przede wszystkim dla tych typów kontaktów, w których język traktuje się jako narzędzie przekazu informacji, perswazji itd., czyli w których przypisuje się mu wartość użytkową. Opisując pewne elementy' językowe jako pochodzące z poziomu normy użytkowej, a więc akceptując je na tym poziomic, bierze się pod uwagę stopień rozpowszechnienia danego środka językowego, jego użyteczność i sprawność komunikatywną (np. ekonomiczność, prostotę, wyrazistość), w mniejszym zaś stopniu - zgodność z tradycją czy systemem językowym.

Norma użytkowa zawiera wiele elementów współfunkcyjnych, o różnych typach wariantywności. Jest zróżnicowana zarówno ze względu na zasięg, jak

1 na jakość używanych środków językowych. Z tego powodu można w niej wyróżnić: normę profesjonalną, normę potoczną regionalną i normę potoczną ogólną.

Norma profesjonalna obejmuje te elementy języka prymarnie pisanego, używane w kontaktach sformalizowanych (w tekstach piśmiennictwa naukowego, technicznego i kancelaryjnego), które są aprobowane w danym środowisku, ale które pozostają poniżej normy wzorcowej, np. składnia badania na coś, np. badania na cukier we krwi; w odpowiedzi na..., w nawiązaniu do..., w oparciu o..., formacje: elektrofiltr, tonokilornetr, zachorowalność, roboczodni, neosemantyz-my: trywialny ‘nicodkrywczy. banalny’ (trywialne postępowanie badawcze), generacja ‘typ, rodzaj' (nowa generacja telefonów komórkowych), formuła ‘typ, zestaw’ (kosmetyki o nowej formule) itd.

Norma potoczna regionalna obejmuje te regionalizmy, które są traktowane jako pozostające poniżej normy wzorcowej*⁶. W zakresie wymowy będzie to na przykład artykulacja (bieżmy], (suhy) czy (Świnia], (czwarty], [Litwa]⁸⁷. W zakresie fleksji wołaczowa forma mianownika, charakterystyczna dla polszczyzny południowej; także np. południowopolskic używanie wyrażenia na iwie ‘na zewnątrz, na dwór’ i formy dokonanej oglądnąć (czyli: Wujciu Wiesiu, wyszedł na pole, żeby oglądnąć kurczęta). W potocznej normie regionalnej mieszczą się też regionalizmy słownikowe, np. krakowskie borówka ‘czarna jagoda’, grysik ‘kasza manna’, drzewko ‘choinka’, poznańskie rojber ‘urwis, nicpoń’, tytka ‘papierowa torebka’, białostockie oładki placki ziemniaczane’, pastka pułapka na myszy’.

Jeśli chodzi o normę potoczną ogólną, to stanowi ona trzon normy użytkowej; jest charakterystyczna dla tekstów nieoficjalnych, powstających w aktach komunikacji zachodzących między uczestnikami dobrze się znającymi, czyli w tej odmianie polszczyzny, którą wielu badaczy nazywa językiem potocznym.

*" Pewna część regionalizmów mieści się bowiem (jako formy wariantywne) w normie wzorcowej, np. udżwięczniająca fonetyka międzywyr azowa |rug ulicy) czy wymowa i) w wyrazach polskich przed głoskami tylnojęzykowymi: [sukienka], [okienko].

*⁷ Wymowa ogólnopolska to: [bieszmy], [suchy], [śfinia], [czfarty], [Litfa].

Kultura języka polskie... te Zrzuty ekranu B Picasa 3

Następna str

SE