przedszkole pełne ciekawych zdarzeń 21 bmp

R. J. Arends w swej książce „Uczymy się nauczać” o celach operacyjnych pisze następująco: „Cele dydaktyczne są to komunikaty wyrażające zamiary nauczyciela, jak powinni zmienić się uczniowie. Cele dydaktyczne są niby mapy drogowe; pomagają nauczycielowi i jego uczniom zorientować się, dokąd zmierzają i w którym momencie znaleźli się w danym miejscu. Niektóre cele są proste, łatwe do sformułowania i zrozumienia, inne są bardziej złożone. Główną sprawą niekiedy kontrowersyjną jest stopień szczegółowości celów. Wśród nauczycieli i uczonych nie ma zgody, jak bardzo szczegółowe powinny być cele dydaktyczne”⁴

Do sformułowania celów operacyjnych można użyć następujących czasowników uczeń:

-    rozwiąże (zadanie, problem teoretyczny lub praktyczny),

-    wymieni, wyliczy (fakty, wydarzenia, osoby, wzory, reguły),

-    rozróżni (cechy, gatunki, stany rzeczy),

-    opisze (przedmioty, sytuacje),

-    uzasadni, że...

-    wykona (wytwór, utwór muzyczny, określoną czynność),

-    przetłumaczy na język obcy, z języka obcego,

-    oceni (zjawisko, zdarzenie, proces, podstawy moralne),

-    zidentyfikuje (przedmiot, gatunek, problem),

-    uzyska taki poziom sprawności (dokładność, szybkość, ilość),

-    wyszuka, odnajdzie (dowody, fakty, materiały, dokumenty),

-    skomentuje (wydarzenia, zachowania),

-    streści, opracuje plan, konspekt,

-    wypowie się swobodnie (na temat) itd.

Powyższe przykłady celów szczegółowych (operacyjnych) mają pewne właściwości. Po pierwsze są formułowane z punktu widzenia dziecka, po drugie odnoszą się do konkretnych zachowań, po trzecie reprezentują one różne typy zachowań. Wszelkie cele dydaktyczne odnoszące się do uczenia się dziecka można opisać w kategoriach hierarchicznie uporządkowanego schematu klasyfikacyjnego zwanego taksonomią celów kształcenia. Z pomocą tej taksonomii można sklasyfikować trzy główne typy zachowania ludzkiego, obejmujące wszelkie rodzaje zachowań dla uczenia się:

-    poznawcze, czyli „myślące” formy zachowania,

-    zachowania emocjonalne, czyli postawy, wartości,

-    zachowania psychomotoryczne, czyli ruchy ciała.

Aczkolwiek dla wygody te trzy sfery rozpatruje się oddzielnie, jednak w dużym stopniu zachodzą one na siebie. Jedynie ze względu na dominujący charakter pewnych elementów można dane zachowanie zaliczyć do określonej sfery. W przypadku sfery poznawczej i psychomotorycznej najważniejsze jest pytanie: „Czy uczeń potrafi to wykonać?”. Dla sfery emocjonalnej podstawowe pytanie brzmi następująco: „Czy uczeń chce to wykonać?”®.

Bardzo użyteczne jako narzędzie pomocne w podejmowaniu decyzji w sprawach celów szczegółowych jest taksonomia celów nauczania Burnsa. Burns wskazuje, że istnieją setki terminów precyzyjnie określających różne zachowania, które mogą być przedmiotem uczenia się w sytuacjach dydaktycz-* R. J. Arends: Uczymy się nauczać, rozdz. Instrumenty planowania; WSiP, Warszawa 1994 Ch. Galloway: Psychologia uczenia się i nauczania, tom I, PWN, Warszawa 1998, S. 60 UWAGA! Szczegółowe opisy, wyjaśnienia i przykłady taksonomii celów szczegółowych można znaleźć w powyższym tomie w rozdziale III

8