sc0006

Zasada ta pojawiła się dopiero pod koniec II połowy XVII wieku w Anglii w postaci programu gospodarczego przedstawicieli szkoły klasycznej ekonomii politycznej, stanowiącego reakcję przeciwko merkan-tylistycznej koncepcji gospodarki i kontroli życia gospodarczego. Dało to początek nurtowi ekonomicznemu, na którym opierała się XVIII-wieczna doktryna liberalizmu gospodarczego i do którego współcześnie nawiązuje neoliberalizm.

Zasada ta jest więc charakterystyczna dla państwa liberalnego. Uważano ją za najważniejszą zasadę, która miała podlegać samoregulacji, jako „niewidzialna ręka rynku”. Pełniej zasada ta sformułowana została wśród haseł Rewolucji Francuskiej z 1791 r. jako reakcja na istniejące ówcześnie ograniczenia swobody i podejmowania działalności gospodarczej.

Podstawę prawną tej zasady ujęto w ustawie (powszechnie nazywanej dekretem Allarda). Akt ten zawierał przepis, zgodnie z którym, każdy miał prawo swobodnie według własnego wyboru, prowadzić działalność handlową lub rzemieślniczą albo wykonywać inny zawód pod warunkiem wykazania się świadectwem posiadania odpowiednich kwalifikacji. (Por. M. Waligórski: Administracyjna regulacja działalności gospodarczej, Poznań 1999). Oznacza to, iż gospodarujący obywatel zainteresowany jest ograniczeniem do minimum wpływu państwa na wykonywanie jego prywatnych spraw, bowiem własna (osobista) odpowiedzialność, bez państwowej reglamentacji, jest rozwiązaniem najkorzystniejszym.

Ustawa zasadnicza Republiki Francuskiej z 1793 była pierwszym na świecie aktem normatywnym uznającym wolność gospodarczą służącą wszystkim obywatelom i znoszącym ograniczenia prawne indywidualnej aktywności gospodarczej.

Przy takim założeniu państwo, jeżeli rezygnowało z reglamentacji (ograniczeń), dając obywatelom wolność na rynku gospodarczym musiało im jednocześnie zapewnić możliwość praktycznej realizacji tej wolności. (Obszerniejsze uwagi zob. C. Kosikowski: Zezwolenia na działalność gospodarczą w prawie polskim, Warszawa 1997, a także S. Biernat, A. Wasilewski: Wolność gospodarcza w Europie, Kraków 2000).

Omawiana zasada w okresie dwudziestolecia międzywojennego znana była w Polsce pod nazwą wolności przemysłowej. Przepis art. 3 rozporządzenia prezydenta RP z 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowym (Dz.U. z 1927 r., nr 53, poz. 468 z póżn. zm.) postanawiał, iż „prowadzenie przemysłu jest wolne i dozwolone każdemu, o ile rozporządzenie niniejsze nie przewiduje w tym względzie wyjątków lub ograniczeń". Zasada ta oznaczała, że właściwie każdy miał formalnie równe prawo do rozwijania działalności gospodarczej. W skrajnym ujęciu wolność ta dotyczyła całkowitego odrzucenia ingerencji państwa w życie gospodarcze. Jednak ingerencja ta okazywała się niezbędna głównie z konieczności zabezpieczenia interesu publicznego, a wprowadzone ograniczenia miały przede wszystkim charakter policyjno-porządkowy, w celu przestrzegania m.in. wymogów sanitarnych lub względów moralnych.

Lata po II wojnie światowej przyniosły odwrót od tej zasady wyrażającej się wprowadzeniem reguły uzyskania pozwolenia na wykonywanie działał ności gospodarczej przez podmioty gospodarki nieuspołecznionej wraz z zastrzeżeniem wyłączności (monopolu) dla podmiotów państwowych i spółdzielczych. W prowadzenie to było wynikiem scentralizowanej gos podarki planowej w Polsce.

Z tendencją tą zerwała dopiero ustawa z 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, wprowadzając liberalizm gospodarczy, a zasadzie wolności gospodarczej zostało ponownie przywrócone należne podstawowe miejsce wobec powrotu przez Polskę po 1989 r. na drogę gospodarki rynkowej Tendencję tę rozwinęła Konstytucja RP z 1997 r. i ustawa z 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. nr 101, poz. 1178).

Zasadę wolności gospodarczej, będącą jedną z fundamentów gospodarki rynkowej, jako pierwsza najpełniej określiła ustawa z 23 grudnia 1988 r Aki ten, w okresie reform gospodarczych w Polsce, stworzył podstawy do wprowadzenia wolności gospodarczej niezależnie od występujących wów czas sektorów własności oraz zezwolił na zatrudnienie wszelkim podmiotom gospodarczym nieograniczonej liczby pracowników i to bez pośrednictwa organów zatrudnienia.

Aktualnie zasadę wolności gospodarczej, w naszym kraju, można zdefimo wać, jako prawo każdego do swobodnego wyboru rodzaju samodzielnie podejmowanej i wykonanej działalności gospodarczej, bez potrzeby ubiega nia się o stosowne zezwolenie. Każda działalność gospodarcza wykonywana przez różne podmioty jest dozwolona po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców z zachowaniem warunków, które określają przepisy prawa Zasada ta oznacza więc wolność jako brak ingerencji państwa w działalność gospodarczą, ale w sferach nie objętych reglamentacją ustawową.

Zasada wolności gospodarczej charakteryzuje się więc tym, iz pode jmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej jest wolne i dozwolone każdemu na równych prawach z zachowaniem ustawowych ograniczeń Polski ustawodawca ustanowił gwarancje, mające w praktyce zabez pieczać możliwości zarówno swobodnego podejmowania, jak i wykonywania tej działalności. Do gwarancji tych należy w szczególności zaliczyć:

a) równość praw i obowiązków przedsiębiorców bez względu na przynależność sektorową;