stolarstwo
5

44.    G w a j a k o w e drzewo (ł. Guajacum ojficinale, n. Pock-holz, Eranzosenholz, fr. gaiac), często z łacińska Lignum sanctum nazywane, pochodzi ze środkowej Ameryki. Ma kolor czarno lub zielono-brunatny, z żółtawemi lub czarnemi pręgami i żółtawo-bialym bielem. Drzewo to jest bardzo ciężkie, ścisłe, żywicą napojone, i prawic metalicznej twardości: z tego powodu trudne do obrabiania, niełupkic i kruche. Jego twardość i trwałość czyni je bardzo użytecznem na przedmioty wystawione na prędkie zużycie , jak np. kule do kręgielni, bloki, walce i t. p. Przyjmuje ładną politurę, lecz z użyciem wody zamiast oleju. W suchości łatwo pęka. Prawdziwe drzewo Lignum sanctum pochodzi z innego gatunku gwajaku (Guajacum sanctum): jest zupełnie podobne do poprzedniego, tylko ma kolor jaśniejszy, prawie jak bukszpan.

45.    M a li o n i Ó w e drzewo (ł. Swietenia mahagoni, n. Ma-hagoniliolz,Mahoni, fr. aeajuu). Jedno z najużyteczniejszych drzew do robót stolarskich. Pochodzi z Ameryki środkowej, gdzie dorasta do 100 stóp wysokości. Świeże drzewo jest zwykle żółto-czerwonego koloru, z czasem jednak robi się cicmno-bruiiatnćm, prawie czarnem. Ma ważkie, nieudcrzające słoje roczne, i mnóstwo widocznych por, jak orzech i dąb. Często jest pięknie pręgowa-lic, plamiste łub z piramidahieini słojami; zupełnie gładkie jest najmniej cenione. Jego twardość, ciężkość i inne własności, w różnych gatunkach są rozmaite. Najlepszy jest mahoń afrykański z Madeiry (acajou butanie), po nim mahoń z Saint-Domingo, który jest najpiękniejszy. Najgorsze gatunki znane są pod nazwiskiem mahoniu skrzynkowego (Zuckcrkistenholz, acajou fcinclle): są bardzo miękkie, lekkie, dziurkowate, na dobre roboty nieużyteczne. Drzewo mahoniowe jest we wszystkich okolicznościach bardzo trwałe, nie podlega robactwu, mało się kręci i nie pęka. Przy kupnie trzeba wybierać sztuki koloru ognistego, w żółtawy wpadającego, gdyż te, po krótkim już czasie, kasztanowatemi się stają; jeżeli zaś już w łdocach są ciemne, w wyrobach okażą się czarnemi. Blado-czerwony mahoń zatrzymuje ten kolor, albo nawet jeszcze jaśniejszym się staje, i najmniej jest ceniony.

Bardzo często drzewa innych gatunków za mahoń są sprzedawane, i z tal pochodzą tak rozmaite odmiany tegoż.

4G. Hebanowe drzewo (ł. LHospyros ebenum, Eben-holz, schwarzes Ebmholz, fr. ćbhw). Pochodzi z Iiidyj wschodnich i Afryki. Najpiękniejszy heban jest czarny jak węgiel, mniej piękny brunatno-czerwony. Często trafiają się w nim jaśniejsze lub nawet zupełnie białe pręgi, które wartość drzewa bardzo zmniejszają, choć je zapomocą bejcy ukryć można. Biel jest zawsze biały. Twardość, ścisłość i ciężkość hebanu są bardzo wielkie, również jak i jego kruchość. Słojów zupełnie prawie w nim nie znać. Przy paleniu wydziela przyjemny zamach. Przed użyciem dobrze jest zanurzyć go na pewien czas w wodzie, poczćm lepiej obrabiać się daje. Przy obrabianiu czerni ręce. W handlu heban znajduje się w klocach i szczapach, z których najgrubsze wybierać należy, jako najtwardsze i najściślejsze.

47.    Heban zielony (ł. Aspalatkus ebenus, n.grunes Fben-holz, jalsches Grenadilholz, Bignouienlwlz, fr.bois vcric, ebene des Antiues, aspalatli), różni się od poprzedniego kolorem oliwkowym, czasem zielono-brunatnym, z pręgami żółtemi i jasnemi; w ścisłości zaś, twardości i ciężkości wcale mu nie ustępuje. Znajduje się tylko w cienkich klocach, zawiera w sobie dużo żywicy, i ma często zielone żyły. Używa się do inkrustacyi.

48.    Brazyliowe czyli f er nam bukowe drzewo (ł. Cae-salpinia brasiliensis, n.Brasilienholz,Fernambukltolz, fr. bresillet, bois de Brósil). Daje znaną farbę czerwoną; używa się do forne-rowania drobnych przedmiotów, często nawet na małe wyroby, jak np. smyczki skrzypcowe. Jest dość twarde, ma wiele żywicy, z czasem ciemnieje i przyjmuje ładną politurę. Biel jest jaśniejszy, prawic białawy. W robocie podobne jest do mahoniu. Znajduje się tylko w kłodach małej grubości.

Odmiany ważniejsze tego drzewa są:

a)    Drzewo św. Marty, z wyspy tegoż nazwiska w Autyllach pochodzące; odznacza się głębokiemi bruzdami i brudno-czer-wonym kolorem. Zawiera mniej pierwiastku farbującego od fernambuku.

b)    'Drzewo saganowe (ł. Caesalpinia sapań), często nazywane

czerwonym sandałem, choć od niego zupełnie różne, zamło-du białawego koloru, z latami czerwienieje, ściślejsze i cięższe od fernambuku. Najlepszy jest sapań siamski.

49.    Palisandrowe drzewo (n. Yioletholz, Furpurholz, Amarantholz, fr. bois violet, palissandre, amaranlhe), często nazywane niebieskim hebanem, pochodzi z wielu gatunków drzew, a głównie z gatunku Coerebolie lignum., rosnącego w Ameryce. Drzewo to jes"t ciężkie, dość twarde, łupkic, giętkie, dość ścisłćj lecz porowatćj tkanki. Na świeżem przecięciu jest koloru czerwono-szarego , który z czasem zmienia się na fioletowy. Drzewo to jest mniej trwałe od mahoniu, jednak dość często się używa na zbytkowe meble. W handlu znajduje się zwykle w klocach 6—18 cali średnicy mających.

50.    Drzewo atłasowe czyli satynowe (ł. Ferolia gu-yanensis, n. Atlasholz, Satinholz, Satinetholz,iv. bois satine). Jest blado-żółtego koloru, ścisłe i twarde, z drobnemi słojami i ma-łemi błyszczkami, które je do klonu czynią podobnćm. Pod po-

Stolargtwo*    2