stolarstwo0

— 6(5 —

mniejsze używają się z opraw,i do korby, większe zaś ż poprzecznym drążkiem, przetkuiętym przez ucho na końcu drąga świdrowego zrobione, za pomocą którego świder w drzewie się obraca. W Anglii bardzo upowszechnione świdry tego rodzaju, mają ostrze zwinięte w śrubę czworokątną o pojedynczym lub podwójnym skręcie. Odznaczają się one” w ogóle tern, że z małćin natężeniem sity wiercą dobrze, prędko i dokładnie, szczególniej w drzewie poprzecznym.. Prócz tego mają tę zaletę, że wióry z nich same przez śrubę do góry się wznoszą i z dziury wypadają; nie potrzeba więc podczas roboty świdra z dziury wyjmować i czyścić , przyczćm wiele czasu się oszczędza. Krętaki używane są różnej wielkości do wiercenia dziur, od '/■> do 2 cali średnicy.

d) Świderki gwoździowe (n. nagelbohrer, fr. la vrille\ używają się do wiercenia małych dziurek, w które gwoździe się wbijają, aby drzewa nic rozłupywały. Zc względu ^Fł& **■ na budowę swego ostrza, należą zwykle do świdrów timmmimmmi śrubowych. Fig. 44 przedstawia tego rodzaju świ-'    derek z rączką.

Zagranicą do wiercenia dziur, szczególnićj po większych fabrykach, używają stosownych maszyn czyli tak zwanych wierearni (n. bohrmaschinen, fr. maehines Ą per cer), których użytek głównie na tćm • polega, że świder posiada w nich obrót daleko szyb-i    szy, aniżeli przy poruszaniu ręcznćm. Do maszyn

tych zastosować można świdry różnego kształtu i wielkości: łyżkowe, odśrodkowe lub też śrubowe.

Prócz świdrów właściwych, używane są jeszcze w stolarstwie tak nazwane rozioiercacze, z niemiecka aujraiborami zwane (n. auf-rńbebohrer), tojest tępe świdry kształtu łopatkowego, czworograniastego lub stożkowego, służące do rozwiercania dziur w drzewie, a szczególniej w metalu, głównie przy zapuszczaniu łbów śrub żelaznych i t. p., które jednak właściwie do narzędzi stolarskich nie należą.

U. NARZĘDZIA SŁUŻĄCE DO WYRÓWNANIA POWIEKZCIINI DRZEWA (& corroyer lc bola).

Do tego rodzaju narzędzi należą:

1.    Heble, które tćm są przy obrabianiu drzewa, czem pilniki przy obrabianiu metali;

2.    Pilniki i raszplc, służące do wyrównywania powierzchni krzywych, podwójnćj krzywości.

1. Heble.— Każdy hebel czyli strug (n. hotel, fr .out.il h jut), jakiegokolwiek rodzaju, składa się z drewnianćj oprawy a (fig. 45) (n. hobelkaslen, fr. Jut), żelaza e (n. hobeleisen, fr. Jer), i klina d (n. kcil, fr. coin). Oprawę stanowi zwykle czworograniasty kawałek drzewa twardego, najczęścićj grabowego, którego dolna powierzchnia, nazywana podeszwą (n. die Sohle, fr. semelle), po danym przedmiocie się posuwa, i stosownie do rodzaju hebla rozmaicie jest ukształconą, płasko lub krzywo. Podeszwa często bywa obłożony cienką piątką z twardego drzewa, jak np. bukszpan lub gwajak, albo metalu, jak np. mosiądz, albo tćż tylko w blizkości żelaza wpuszczony jest w nią kawałek twardego drzewa, metalu lub kości, aby nie tak prędko się zdzierała.

U niektórych gatunków hebli z przodu oprawy wprawiony jest wystający kawałek drzewa e (fig. 45), nazywany nosem, dla dogodnego trzymania i prowadzenia hebla; u większych zaś hebli z tyłu żelaza znajduje, się obrączkowa rękojeść"(fig. 49), do tegoż samego celu służąca.

Żelazo przechodzi przez oprawę dziurą klinową b (n. keiltoch, fr. lumiere), w blizkości środka oprawy wyrobioną, w którćj zwykle klinem się zabija, dla utrzymania w żądanćm położeniu.

Sztuczne przyrządy, które pozwalają na dowolne zmienianie pochy łości żelaza w dziurze klinowćj, i utrzymują je w danćm położeniu, rzadko są u nas używane; w Anglii jednak i we Francyi dość często widzićć je można pod nazwiskiem hebli sztucznych (n. kunsthobel). Dawniej używano do hebli opraw żelaznych, które, jako do użytku na drzewie zaciężkic, obecnie już tylko przy heblach do heblowania metalów służących, i przy niektórych heblach sztucznych się trafiają.

Żelazo hebla swym ostro zakończonym brzegiem wystaje nieco nad oprawę, i odcina przy posuwaniu hebla po drzewie mnićj lub więcej długie i grube wióry. Żelazo hebla rzadko w całości jest stalowe, i to tylko u hebli angielskich; zwykle zaś zrobione jest z dwóch spojonych z sobą blach żelaza i stali, i tak zaostrzone, że ostrze na stronic stali się znajduje.

Działanie żelaza w heblu porównać można z nożem; oprawa zaś ma na celu utrzymać ostrze zawsze w jednem położeniu, i za-pobiedz zbytniemu jego wchodzeniu w drzewo. Z małym wyjątkiem żelazo tak jest zawsze osadzone”w oprawie, że zacięcie czyli faza obróconą jest zawsze ku tyłowi hebla.

Nachylenie żelaza najczęścićj jest takie, że czyni .ono względem podeszwy kąt 45 stopni wynoszący; w wielu jednak przypadkach, o których niżćj będzie mowa, nachylenie to zbliża się wię-cćj do pionu, i wtedy żelazo działa więcćj skrobiąc aniżeli krając, przyczćm mnićj się w drzewo zagłębia, wygładza je więcćj, i nie

5’