img053 (9)

łecznych i wychowawczych. U dziecka kompleks ten ulega zwykle represji. Dziecko - przejawiając wrogi i pełen nienawiści stosunek do jednego z rodziców, zwykle tej samej pici. jednocześnie obawia się jego zemsty za nienawiść, którą do niego żywi. Strach przed tą zemstą powoduje, że stara się ono wyjść z tej sytuacji konfliktowej przez stłumienie swojej nienawiści lub sublimację obiektu swej miłości. Pomaga mu w tym też jego pragnienie miłości i opieki ze strony obu rodziców oraz coraz większa zdolność racjonalizacji swego postępowania.

Kompleks kastracji

Dzieci szybko dostrzegają różnice fizjologiczne w budowie narządów płciowych chłopca i dziewczynki. Około roku życia dziecko zaczyna orientować się w różnicy, jaka istnieje w budowie narządów płciowych między chłopcem i dziewczynką. Różnica ta, zdaniem Freuda. rodzi u chłopca lęk przed utratą męskich narządów płciowych, określony jako tzw. kompleks kastracji, a u dziewczynki - poczucie niższości i pokrzywdzenia.

/. chwilą, gdy chłopiec zorientuje się. że ma prącie, którego nie ma dziewczynka, staje się z tego powodu dumny, ale jednocześnie nabiera obaw. że ktoś z jego otoczenia może go prącia pozbawić. Ponieważ w tym okresie zaczyna się również kształtować u chłopca kompleks Kdypa, zwykle tym kimś staje się ojciec dziecka. Często jednak jest to osoba dominująca w rodzinie lub ta, której dziecko boi się najbardziej; może to więc być albo matka, albo ojciec.

U niektórych chłopców silna obawa przed utratą prącia może wywołać również awersję do żeńskich narządów' płciowych, które - pozbawione prącia - sugerują możliwość kastracji i dlatego wzbudzają u chłopca strach. Nadmierny strach przed kastracją i utratą męskich narządów płciowych - oraz związana z tym ohawa oglądania żeńskich narządów płciowych — jest przypuszczalnie jedną z przyczyn homoseksualizmu.

U dziewczynki natomiast brak prącia może być przyczyną poczucia niższości oraz żalu do rodziców, a szczególnie do matki, że nie dała jej takich samych narządów, jakie ma chłopiec. Dziewczynka zwykle przechodzi nad tym faktem do porządku dziennego lub ostatecznie dochodzi do wniosku, że jej narządy płciowe są ładniejsze i lepsze niż chłopca. Niekiedy jednak brak prącia może być przyczyną nerwicy, jak to ilustruje przypadek opisany przez Romma:

Trzyletnia dziewczynka była przygotowana i pouczona przez rodziców, że będzie miała rodzeństwo, (idy matka wróciła ze szpitala z noworodkiem płci męskiej, poprosiła swą córeczkę, aby pomogła jej kąpać braciszka. Dziewczynka z radością uczestniczyła w kąpieli dziecka. W pewnej chwili zwróciła uwagę na narządy płciowe braciszka. W krótkim czasie nastąpiła zmiana w jej zachowaniu wobec matki. Nic chciała być karmiona przez matkę, stała się nerwowa i apatyczna. Pediatra nie znalazł żadnej przyczyny tej zmiany. Dopiero wizyta u psychoanalityka wyjaśniła, że dziewczynka czuła się pokrzywdzona przez matkę, która nie dała jej tego. co miał jej młodszy braciszek. Wytłumaczenie jej przez lekarza różnic pomiędzy chłopcem i dziewczynką i zalet, jakie niesie ze sobą przynależność do płci żeńskiej, usunęło jej niechęć do matki i przywróciło harmonię w rodzinie. Trudno powiedzieć, jak ukształtowałby się rozwój psychiczny i nastawienie psychoseksualne tej dziewczynki, gdyby w porę nie otrzymała ona właściwej pomocy lekarskiej.

Kompleks kastracji utrzymuje się w podświadomości niektórych kobiet nawet jeszcze w wieku dojrzałym