img959

manistyce. Chwilowo musimy tu odnotować stan chaosu, który wynika z nadmiernego oddalania się wyspecjalizowanych kodów naukowych od języka potocznego i kulturalnego.

³⁴ S. Gajda: Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym. War-szawa—Wrocław 1982, s. 101.

Język naukowy różnicuje się nie tylko w zależności od dyscypliny czy nawet szkoły badawczej. Ze względu na liczne funkcje pragmatyczne, jakie dzisiaj spełnia nauka, nie sposób ograniczyć pojęcia „język nauki” tylko do typowo naukowych form przekazu, tj. do języka rozpraw. Słusznie S. Gajda wyodrębnia w języku naukowym cztery jego warianty poziome: TJ podjęzyk teoretyczny, 2) podjęzyk praktyczny, 3) podjęzyk dydaktyczny i 4) podjęzyk popularnonaukowy*⁴. Te trzy ostatnie odmianki stanowią niejako „przekaźniki” języka naukowego rozpraw i dzięki nim dokonuje się upowszechnienie wielu terminów w so-cjolektach fachowych, a także w języku ogólnym, zwłaszcza oficjalnym. Szerzenie się w środkach masowego przekazu dwuczłonowych nazw typu masa zielona 'trawa’, mleko spożywcze, woda gospodarcza, opakowanie workowe, odpłatność za czynsz itd. wiąże się z wpływem terminologii naukowej na język oficjalny.

W zasadzie w naszych rozważaniach ograniczyliśmy się do względnie czystych postaci języka naukowego. Niektórzy językoznawcy, np. S. Urbańczyk, wyodrębniają jedynie odmianę fachową (wyspecjalizowaną), w której mieszczą się i języki naukowe, i praktyczne socjolekty fachowe. Wydaje się jednak, iż język naukowy ma swoje specyficzne cechy, odmienne od profesjonalnych odmian języka potocznego. O rozwoju i funkcji języka naukowego decydują teksty naukowe jako przekazy pisane. Język naukowy jako typowy język pisany może mieć wiele odmian stylistycznych. Mogą to być np. rozprawy pisane bądź stylem jasnym i rzeczowym, bądź stylem zawiłym i abstrakcyjnym. Zależy to od osobowości autora i jego umiejętności pisarskich. Także od tematu i gatunku tekstu, wreszcie od konwencji istniejących w danym ośrodku badawczym. Wspomnieliśmy już jednak o tym, iż nastąpiła w tym zakresie charakterystyczna unifikacja stylów wypowiedzi i zarazem wielki rozrzut w sferze terminologii.

Lingwistyczne opisy języka naukowego mają zarówno u nas, jak też w innych krajach charakter wstępny. Z socjolingwistycznego punktu widzenia na opracowanie czekają takie tematy, jak: 1) wpływ języka naukowego na inne odmiany, 2) zależność języka naukowego od innych odmian, 3) uwarunkowania sprzyjające lub hamujące rozwój języka naukowego, 4) wewnętrzne zróżnicowania języka naukowego. Jest to obszar badawczy nader bogaty.