IMG179 (2)

stematyzowane ani wyczerpane. Ale dla naszych celów nie jest to na razie potrzebne. Elementy, które służą do powiązania funkcji między sobą, oznaczamy symbolem §.

B. Elementy pomocnicze przy potrojeniach

Z podobnymi elementami wiążącymi mamy do czynienia przy różnych potrojeniach. Potrojenie jako takie już wystarczająco omówione w literaturze naukowej i nie musimy się nad tym zjawiskiem zatrzymywać. Zaznaczmy jedynie, że potrojeniu mogą ulegać zarówno poszczególne detale o charakterze atrybutywnym (trzy głowy smoka), jak też poszczególne funkcje, pary funkcji (prześladowanie — ocalenie), grupy funkcji i całe sekwencje. Powtórzenie może być równomierne (trzy zadania, trzy lata służby) albo potęgujące akcję (trzecie zadanie jest najtrudniejsze, trzecia walka najstraszniejsza), może też występować dwa razy z wynikiem negatywnym i raz z pozytywnym.

Czasem akcja może po prostu powtarzać się mechanicznie, czasem jednak, dla uniknięcia dalszego jej rozwoju, potrzebne jest wprowadzenie jakichś elementów, które ów rozwój powstrzymują i wywołują powtórzenie.

Przykłady:

1. Iwan otrzymuje od ojca kij albo kostur czy łańcuch. Dwukrotnie podrzuca kij albo rozrywa łańcuch. Kij, padając ńa ziemię, łamie

się. Zamawia się nowy kij i dopiero trzeci okazuje się odpowiedni. Wypróbowanie środka magicznego nie może być traktowane jako samodzielna funkcja, służy jedynie jako motywacja trzykrotnego przekazywania go.

2.    Iwan spotyka staruchę albo babę-jagę czy dziewczynę, która odsyła go do swojej siostry. Drogę od jednej siostry do drugiej wskazuje kłębuszek; to samo dzieje się w drodze do trzeciej siostry. W tym wypadku wskazywanie drogi przez kłębuszek nie jest funkcją R (przewodnictwem). Kłębuszek jedynie prowadzi od jednego donatora do drugiego, co jest uwarunkowane potrojeniem postaci donatora. Bardzo prawdopodobne jest to, że kłębuszek jest specyficzny właśnie dla tej konkretnej roli. Równocześnie kłębuszek przyprowadza bohatera do celu jego podróży i wówczas mamy do czynienia z funkcją oznaczoną przez R.

3.    W celu umożliwienia dalszego pościgu antagonista powinien zniszczyć przeszkodę wzniesioną na jego drodze przez bohatera. Wiedźma przegryza las i zaczyna się drugi pościg. Przegryzania nie można uważać za żadną z wyżej wymienionych trzydziestu jednej funkcji. Jest to element, za pomocą którego wywołuje się potrojenie, element wiążący pierwsze wykonanie z drugim albo drugie z trzecim. Oprócz tego występuje po prostu gryzienie dębu, na którym schronił się Iwan przed wiedźmą. Element pomocniczy jest tu wykorzystany jako element samodzielny.

137