IMGI34 (5)

zyka¹⁴. Koszty kapitałowe wyrażają straty, jakie ponosi firma w wyniku zamrożenia kapitału w niezbędnych zapasach i nieangaźowania tego kapi. tału w innych, intratnych przedsięwzięciach. Wysokość skalkulowanych kosztów kapitałowych zależy od przyjętych metod kalkulacji, w tym przyjętych dla alternatywnych przedsięwzięć stóp procentowych, oraz od dostrzeganych przez firmę sposobności i możliwości ewentualnego angażo- j wania kapitału. Koszty kapitałowe mogą stanowić największą część kosztów utrzymania i tworzenia zapasów, sięgającą nawet 40%. Wiele za-1 leży od tego, jak zostały skalkulowane. Jedna z popularnych metod przyj-1 muje jako podstawę obliczeń stopę zwrotu z najbardziej dochodowej in-| westycji. Jeśli z analiz ekonomicznych wyniknie, że najbardziej opłacalne dla firmy jest inwestowanie we wzrost poziomu obsługi klienta, decyzje kapitałowe stają się łatwiejsze.

Koszty składowania są związane z ruchem produktów „od” i „do” zapasów oraz z kosztami utrzymania zapasów na składzie, takimi jak czynsz, oświetlenie, ogrzewanie, klimatyzacja. O wysokości kosztów składowania j decyduje wielkość, rodzaj i wartość zapasów oraz to, czy firma korzysta 1 z własnych magazynów, wynajętych czy publicznych.

Koszty obsługi zapasów obejmują wydatki związane z ubezpieczeniem i opodatkowanie utrzymywanych zapasów. Decyzje o zmianie poziomu I zapasów zależą, podobnie jak w poprzednim przypadku, od wolumenu, ro- f dzaju i wartości składowanych produktów.

Koszty ryzyka powstają w wyniku spadku wartości zapasu, z przyczyn j pozostających poza kontrolą przedsiębiorstwa. Będzie to deprecjacja I wskutek starzenia się produktu, wysychanie, kruszenie, starzenie fasonu, i zużycie ekonomiczne produktów lub części (za niski poziom techniczny) J itp. Koszty te zależą, jak poprzednio, od rozmiarów i rodzaju składowa-1 nych produktów. Odnoszą się szczególnie do produktów z określonym ter-I minęm ważności oraz produktów (hi-tech) podlegających szybkim zmia-1 nom technicznym (elektroniczne, AGD)¹⁵.

W kosztach utrzymania zapasów należy również uwzględnić koszty utrzymania zapasów w tranzycie. W pewnych sytuacjach mogą stanowić dla firmy znaczący wydatek, szczególnie jeśli firma prowadzi intensywną. działalność dystrybucyjną i korzysta zarówno z usług pośredników i firm j

¹⁴ D. Ktmpoy, Zapasy w systemie logistycznym firmy, AE, Katowice 1995, s. 29 i nasi J ^,} Tamże.

przewozowych, jak i z własnych środków transportu w rozprowadzaniu produktów do klienta. Koszty utrzymania zapasów w tranzycie zaczęto wyodrębniać jako samodzielną grupę kosztową z chwilą, gdy szybsze dostawy stały się wyznacznikiem wyższego poziomu obsługi klienta. Szybkie dostawy, przy wykorzystaniu nowoczesnych środków transportu, pociągają jednak za sobą bardzo wysokie koszty transportu. Analizy kosztów trade-offs pozwalają stwierdzić, co jest w danej sytuacji korzystniejsze dla firmy i bardziej pożądane przez klientów — szybki i kosztowny transport czy zapasy utrzymywane na środkach transportu, wystarczające, żeby zaspokoić popyt klientów, lecz dostarczane wolniej. W pierwszym przypadku poziom obsługi w większym stopniu wyznacza czas dostawy, w drugim — dostępność zapasu. Co ważniejsze w obsłudze? — zadecyduje o tym ostatecznie przyrost sprzedaży porównany z kosztami utrzymania zapasów w tranzycie i kosztami transportu.

Ważną kwestią jest również sposób kalkulacji kosztów utrzymania zapasów w tranzycie, czyli zmienne brane pod uwagę przy ich naliczaniu. Są one takie same, jak dla kosztów utrzymania zapasów, lecz ze względu na specyfikę utrzymywania zapasów — nie wszystkie mają takie samo znaczenie. Najbardziej istotnym składnikiem kosztów utrzymania zapasów w tranzycie i pokaźnym wydatkiem dla firmy mogą się okazać ubezpieczenia. Natomiast mało istotne są koszty składowania ze względu na stosunkowo krótki okres składowania zapasu (dystrybutor uwzględnia koszty wyposażenia, załadunek i składowanie w cenie usług transportowych), podatki i koszty ryzyka.

Utrzymywanie zapasów w tranzycie jest mniej kosztowne, niż utrzymywanie zapasów w magazynach. Jeśli jednak firma konkuruje wysokim poziomem obsługi i uzyskuje wysokie dochody z rosnącej więcej niż proporcjonalnie sprzedaży, może zdecydować się na szybki i kosztowny transport oraz wyższe koszty utrzymania zapasów w magazynach. Jeśli naciski konkurencji nie są tak silne i firma zadowala się niższą sprzedażą, a klient nie wymagćfnadzwyczajnej szybkości w obsłudze, masowe utrzymywanie zapasów na środkach transportu może być bardzo korzystnym ekonomicznie rozwiązaniem.

Wkalkufacjf kosztów utrzymania zapasów, i wszystkich pozostałych, związanych z obsługą klienta, należy wykorzystać szeroko wszelkie możliwe analizy kosztów trade-offs oraz znajomość praw nieproporcjonalnego wzrostu wydajności i nakładów. Najistotniejsze są relacje trade-offs