IMG�01 (2)

Badacze napoi ykają także na problem obiektywizacji jakości życia związany z możliwością sprecyzowania uniwersalnych warunków oddających jakość życia, dotyczący poszukiwania kryteriów określających podstawowe wyróżniki analityczne, a także ich udział w opisie. Irudności mogą pojawiać sic również w odniesieniu do założeń, w oparciu o które tworzone są parametry odniesień kullurowych jakości życia. Wątpliwości odnośnie koncepcji jakości życia pojawiają się także podczas określania kryteriów wyznaczających aspekty aksjologiczne. Niepewność budzi metodologia umożliwiająca porównywanie relatywnych kulturowo koncepcji jakości życia. Dyskusyjne wydają się wartości wchodzące do analiz, ponieważ może pojawić się niebezpieczeństwo spłycenia hierarchii wartości poprzez aksjologię kultury masowej w powiązaniu z metodologią statystyczną [Woźniczka 2008]. Niektórzy badacze są nawet zdania, że jedynym realnym sposobem oceny jakości życia danej jednostki jest pozostawanie z nią w na tyle bliskim kontakcie, by stać się naturalną częścią jej życia |por.: Hughes i in. 1995].

H. Derbis [2000b] twierdzi, że ogólne rozumienie i pomiar doświadczania codzienności, w tym jakości życia, powinny opierać się głównie na takich samych założeniach dla wszystkich ludzi. Natomiast różnice powinny dotyczyć interpretacji zrekonstruowanego obrazu doświadczeń. Wynikają one z odmienności kontekstów funkcjonowania wybranych grup w społeczeństwie.

| idy psycholodzy przedmiotem badań czynią poczucie jakości życia, analizie poddają różnego rodzaju doznania. Zazwyczaj jakość życia jest wtedy pojęciem subiektywnym, a jej definicja zależy od punktu widzenia poszczególnych badaczy. Badając jej poczucie, nacisk kładziony jest na sferę przeżycio-wo-doświadczcniową procesów regulacyjnych człowieka [ibid.].

W koncepcjach .jakość życia” ujmowana jest w kategoriach obiektywnych warunków życia jednostki, istotnych dla jej potrzeb oraz obiektywnie ocenianych atrybutów związanych z poziomem jej życia i pozycją społeczną. Może być także odnoszona do kategorii warunków subiektywnych i wtedy jest rozumiana jako subiektywne stany wewnętrznych procesów wartościowania różnych sfer życia i życia jako całości. Wyraża ona przekonanie podmiotu o stopniu realizac ji potrzeb i zaliczana jest do kategorii poznawczo-przeżycio-wej [Sęk 1993],

Pragmatyczne wskaźniki jakości życia to między innymi stan zdrowia, wykształcenie, sytuacja rodzinna, poziom dochodów, wolność obywatelska, dostęp do różnorodnych dóbr. Natomiast do wskaźników psychologicznych zalicza się stopień zaspokojenia stabilnych i wspólnych dla wszystkich potrzeb oraz warunkujące go czynniki, a także stopień realizacji subiektywnie ważnych, indywidualnych celów życiowych [Straś-Romanowska 2005].

Rozróżnienie na wskaźniki pragmatyczne i psychologiczne pociąga za sobą konieczność odmiennego podejścia badawczego do analiz jakości życia. Można ją zatem badać za pomocą wyznaczników obiektywnych (np. przeciętna długość życia, zasięg ubóstwa) oraz subiektywnych (poziom szczęścia i sens życia) [łłędzclck, Wnuk, Marcinkowski 2009].

W strukturę jakości życia włączone są także takie czynniki, jak: możliwości rozwoju człowieka, wykorzystanie jego potencjału rozwojowego, dopasowanie oczekiwań ludzi do szeroko rozumianego środowiska, właściwości organizacji życia społecznego itd. [Kowalik 2000].

Jakość życia może być zatem oceniana według kryteriów obiektywnych i subiektywnych. Stosowanie tych pierwszych zawsze ma wymiar normatyw-no-wartościujący. Stosując obiektywne kryteria przyjmuje się wybrany, zewnętrzny wobec jednostek i społeczności model dobrego, szczęśliwego i wartościowego życia. Badacz decyduje jakie właściwości są pożądane i jednocześnie zakłada, że życie ma tym większą jakość, im bardziej zbliża się do określonego modelu, bez względu na subiektywną ocenę jednostek i społeczności. Kryteria obiektywne stosowane są najczęściej w podejściu socjologiczno-ekonomicz-nym, w którym jakość życia ujmowana jest jako globalny wskaźnik poziomu życia (ogólny dobrobyt, rozwój). Wskaźnik globalny może obejmować wiele wskaźników cząstkowych różnych sfer życia [Czapiński 1992; Bańka 1994; Błaszczyk 2006]. Przykładem takiego ujęcia jest podejście R. Kolmana [1977], który wyróżnia sfery, takie jak: somatyczna, rodzinna, psychiczna, zawodowa, środowiskowa i siedliskowa. W podejściu tym uwzględnione są głównie wskaźniki ekonomiczno-statystyczne. Dla R. Kolmana [2000] jakość życia może być rozumiana jako:

•    stopień zaspokojenia potrzeb zarówno duchowych, jak i materialnych jednostki;

•    stopień spełnienia wymagań dotyczących poziomu duchowego i materialnego życia jednostek i całego społeczeństwa;

•    stopień spełnienia oczekiwań umownej normalności w działaniach i sytuacjach codziennego życia jednostek i społeczności.

Jedną z propozycji filozoficznych dotyczących obiektywnych kryteriów oceny jakości życia jest etyka Sokratesa uznającego nierozłączność rozumu, szczęścia i cnoty. To nic bogactwo i sława przynoszą szczęście, a wiedza i cnota [za: Tatarkiewicz 1979], Poddając analizie filozoficznej subiektywny aspekt jakości życia, można za W. Tatarkiewiczem [ibid.] posłużyć się pojęciem „szczęście”. Szczęście jest tu ideałem, według którego ocenia się rzeczywiste życie, a życiu, które jest zbliżone do tego ideału, nadaje się nazwę „szczęście”.

17