Kompendium Wiedzy geografii61

ści. Mniejszości takie zawsze mają trudność z zachowaniem swojej tożsamości. Pod względem genetycznym są one autochtoniczne lub imigracyjnc. W zależności od swoistego charakteru mniejszości etnicznej możliwe są następujące sytuacje:

1.    Cala grupa etniczna znajduje się w określonym państwie. Jest to typowe dla małych grup. np. Serbołużyczanie są mniejszością zamieszkałą jedynie w Niemczech. W podobnym położeniu znajduje się większość narodów mieszkających w Federacji Rosyjskiej. Często w takich sytuacjach mniejszości mają autonomię regionalną lub własne samorządy.

2.    Grupa etniczna (naród) bez własnego państwa narodowego, mieszkająca na terytorium podzielonym między dwa lub więcej krajów'. Na danym terytorium grupa taka jest zazwyczaj większością. Znany jest przykład narodu Kurdów — prawdopodobnie największej etnicznej mniejszości na święcie (ok. 20 min), nic posiadającej własnego państwa. Stanowi ona większą część mieszkańców dużego obszaru w Turcji Wschodniej, Iranie, Iraku i na mniejszym obszarze w Syrii. Wymienione kraje obawiają się zjednoczenia tej grupy, dominującej w ich regionach przygranicznych, i naruszenia własnej integralności terytorialnej. Jest to specyficzna sytuacja konfliktowa, na którą mają wpływ zewnętrzne czynniki geopolityczne, ponieważ, dotyka ona interesów krajów decydujących o polityce globalnej. Wysoki stopień „konfliktowości” doprowadza do przemocy, akcji zbrojnych i terroryzmu. Obiektami wrogich działań staje się zarówno sama mniejszość etniczna, jak i większość narodowa lub też obywatele innych krajów. Znanym faktem jest organizowanie wielu akcji terrorystycznych przez Kurdów w tureckich miastach i kurortach leżących poza obszarem przez nich zasiedlonym. W wyniku tych działań ucierpieli zarówno obywatele Turcji, jak i cudzoziemcy.

3.    Mniejszość etniczna stanowi część narodu, który mu swoje państwo w innym miejscu. Ta sytuacja rodzi konflikty dwustronne pomiędzy państwem zamieszkanym przez daną mniejszość a odpowiednim państwem narodowym. Przykładem był konflikt dotyczący Sudetów między przedwojennymi Niemcami i Czechosłowacją, który do dnia dzisiejszego wpływa na wzajemne stosunki między Niemcami i Czechami. Podobny problem zaistniał pomiędzy Węgrami i Rumunią, gd/ic \vc wschodnim Siedmiogrodzie zamieszkuje zwarta grupa etnicznych Węgrów. Chociaż na pierwszy rzut oka takie konflikty mają tylko znaczenie regionalne, mogą one stad się podstawą większych zakłóceń. Wspomnijmy dla przykładu ancksję Sudetów przez Niemcy hitlerowskie przed likwidacją Republiki Czechosłowackiej lub ancksję Wolnego Miasta Gdańska przez wojska III Rzeszy, co stało się bezpośrednim powodem wybuchu II wojny światowej.

Mniej groźne są sytuacje w regionach zamieszkanych przez mniejszości, które są znacznie oddalone od terytorium państwa narodowego. Na przykład znaczna część ludności Singapuru i Malezji to etniczni Chińczycy, lecz Chiny nie mogą mieć żadnych roszczeń terytorialnych do tak odległych terenów. Mają je jednak w stosunku do sąsiedniego Wietnamu.

Ustalenie granic niezgodnych z etnicznymi realiami to główny powód konfliktów międzypaństwowych o podłożu etnicznym.

Rozróżniamy dwie kategorie grup mniejszościowych — mniejszości narodowe i mniejszości etniczne (przez niektórych uznawane za pojęcia synonimicznc). Mniejszości powstają na skutek zmian granic państwowych, w wyniku migracji i innych okoliczności historycznych prowadzących do ukształtowania wieloetnicznych państw.

Mniejszości etniczne (grupy etniczne) nic stanowią zazwyczaj części narodu posiadającego własne państwo. Najczęściej zamieszkują one na danym terytorium od czasów wcześniejszych. zamnPznalazło się ono w granicach danego państwa. Termin ten ma znaczenie bardziej neutralne i szerszy zakres niż pojęcie mniejszości narodowej. Prawa członków grupy etnicznej reguluje ustawodawstwo państwa oraz postanowienia" międzynarodowe chroniące prawa człowieka. Grupy ctriićżncmogą żyć w rozproszeniu i nie mieć własnego państwa, zarówno w przeszłości, jak i obecnie — np. Romowie.

Mniej.szość

narodowa

Terminu ..mniejszość narodowa” używa się w węższym znaczeniu, nacechowanym czasem nacjonalistycznym odcieniem. Jest on związany z dążeniem do zachowania odrębności takiej grupy mniejszościowej, do uniknięcia asymilacji i zagwarantowania jej szczególnych praw. Mniejszość narodowa zazwyczaj jest częścią narodu, który stworzył własne państwo

109