lichtarski (52)

104    _ 4. Poleocjłi i dmUlaość goipodłfc.-A prfe<Uięh»off.wł _ ___

cji — kapitał dzieli się na kapitał obrotowy, który wyczerpuje się całkowicie w ciągu jednego cyklu produkcyjnego (zaplata za siłę roboczą, surowce, materiały itp.) i kapitała trwały (budynki, urządzenia, maszyny), wykorzystywany stopniowo w ciągu kilku lat, w zależności od szybkości jego zużywania się w procesie produkcji (zob. [7]). Podział kapitału na obrotowy i trwały ma swoje odzwierciedlenie w pojęciu tzw. ruchu okrężnego kapitału.

Ruch okrężny kapitału to przekształcanie się środków z jednej formy w inną oraz przechodzenie przez stadia produkcji/uslug i obrotu. Ruch okrężny kapitału jest pojęciem abstrakcyjnym, wyraża on jednak rzeczywiste procesy gospodarcze, zachodzące w przedsiębiorstwie w określonym czasie. Częstotliwość tego ruchu (szybkość obiegu środków) stanowi istotny czynnik wpływający na gospodarkę finansową przedsiębiorstwa. Ruch okrężny kapitału przedstawia się w literaturze przedmiotu jako ruch okrężny środków obrotowych i trwałych przedsiębiorstwa.

środki obrotowe przedsiębiorstwa znajdują się w nieustannym ruchu, w czasie którego przechodzą kolejno przez /arę zaopatrzenia, sferę produkcji ifazę zbytu. W ruchu tym zmieniają one swą postać naturalną, przybierając formę pieniężną, produkcyjną i materialną (towarową). Ten ciągły ruch środków obrotowych — które podlegają ustawicznym przekształceniom z jednej postaci w drugą w toku przechodzenia ze sfery cyrkulacji do sfery produkcji i z powrotem do sfery cyrkulacji - określa się mianem ruchu okrężnego środków obrotowych; przejście zaś określonej partii majątku obrotowego przez wszystkie fazy nazwane jest cyklem obrotowym—

Wykorzystując formułę ruchu okrężnego kapitału, ruch okrężny środków obrotowych można przedstawić w sposób następujący:

P-T...Pr ... t¹-p\

gdzie: P — pieniądz,

T — towar,

Pr — proces produkcji,

T^l — powiększona wartość towaru,

P^l — powiększona suma pieniężna.

W ruchu okrężnym środków obrotowych przedsiębiorstwa produkcyjnego można wyodrębnić trzy zasadnicze fazy. W pierwszej z nich przedsiębiorstwo wydaje zgromadzone środki pieniężne na zakup przedmiotów pracy. W tej fazie środki pieniężne (P) przeobrażają się w towar (T), którym są zapasy materiałów do produkęji. Środki obrotowe przyjmują więc formę rzeczową, przechodząc przy tym ze sfery obiegu do sfery produkcji.

W fazie drugiej, produkcyjnej (Pr), przedmioty pracy znajdują się w postaci produkcji nic zakończonej i nakładów na opanowanie nowej produkcji Po zakończeniu tej fazy produkcja nic zakończona przekształca się w wyroby gotowe (nowe towary — T^l), których wartość jest większa od wartości środków zaangażowanych na początku tego procesu (T‘ >7). W tym stadium środki obrotowe, zachowując w dalszym ciągu postać rzeczową, opuszczają sferę produkcji i przechodzą ponownie do sfery obiegu.

W sferze cyrkulacji, w wyniku sprzedaży wyrobów gotowych, następuje zmiana formy środków obrotowych z towarowej na pieniężną (7*¹ — /**)- Jest to trzecia faza ruchu okrężnego..

Przechodząc do omówienia ruchu okrężnego środków trwałych należy podkreślić, że jego schemat wdąż budzi dyskusję wśród ekonomistów. Spory toczą się zwłaszcza o jego stadium wyjściowe. Jedni autorzy wywodzą, że reprodukcja środków trwałych realizuje się w następującej kolejności [3. s. 23, 25]:

7 I stadium - zużycie materialne (produkcyjne wykorzystanie środków trwałych).

W II stadium - amortyzacja (tworzenie rezerw pieniężnych),

III stadium - odtworzenie (przemieszczenie wartości środków trwałych w nowe środki pracy).

W literaturze przedmiotu przedstawia się także inny schemat:

1 stadium — inwestowanie (przemiana pieniężnej formy wartości majątku trwałego w produkcyjni

II stadium - zużycie (przemiana produkcyjnej wartości majątku trwałego w towarową w trakcie produkcji),

III stadium - sprzedaż (przemiana towarowej formy wartości majątku trwałego w pieniężną w trakcie sprzedaży wyrobów wytworzonych przez ten majątek).

Z istotą ruchu okrężnego kapitału wiążą się takie zagadnienia, jak jego przepływ i (związana z nim) płynność. Różne aspekty finansowe związane z ruchem okrężnym kapitału są przedstawione m in. za pomocą takich dyscyplin jak zarządzanie kapitałem czy zarządzanie finansami przedsiębiorstwa.

Przechodząc do kolejnych ujęć (w szczególności finansowych):.przez kapitał rozumie się także źródło finansowania składników majątkowych zgromadzonych w przedsiębiorstwie. Takie rozumienie istoty kapitału (funduszy) jest związane z charakterem podmiotu własności Kapitał będący w dyspozycji określonego przedsiębiorstwa można najogólniej podzielić na:

• kapitał własny,    ^

**4 kapitał obcy.

Z podziałem tym wiążą się kolejne zagadnienia, a to:

-    źródła, tworzenie i pozyskiwanie kapitału,

-    struktura kapitału,

-    wartość przedsiębiorstwa,

-    inne.

Stanowią one temat rozważań następnego podrozdziału.