PwTiR093

184 Rozdział 7

z tym skutki prawne analogiczne do wyżej omówionych w odniesieniu do planu ochrony parku narodowego, w tym dotyczące przestrzegania zakazanych zachowań w^r rezerwacie przyrody, określonych w ustawie o ochronie przyrody. Wojewoda jest upoważniony do wprowadzenia w drodze rozporządzenia opłat za wstęp na obszar rezerwatu przyrody, kierując się potrzebą ochrony przyrody. Organ ten ustala stawki tego rodzaju opłat, ale z ustawowym ich ograniczeniem do kwoty 6 zł za jednorazowy wstęp do rezerwatu. Omawiana ustawa przesądziła przeznaczenie tych opłat na cele ochrony przyrody.

Trzecią co do znaczenia formą ochrony obszarowej są parki krajobrazowe. Taki park obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Zgodnie z definicją parku krajobrazowego na jego terenie przewiduje się rozwój form turystyki poznawczej. Takie parki są w Polsce tworzone od drugiej połowy lat siedemdziesiątych XX w. W odróżnieniu od parku narodowego działania w nich podejmowane nie są bezwzględnie podporządkowane ochronie przyrody. Spełniają one obok funkcji ochronnej bardzo istotną funkcję edukacyjną. Obecnie utworzenie tego rodzaju formy ochrony przyrody następuje w drodze rozporządzenia właściwego wojewody, po uzgodnieniu z właściwą miejscowo radą gminy. Akt ten powinien określać m.in. zakazy właściwe dla danego parku krajobrazowego lub jego części, wybrane spośród zakazów ustalonych przez ustawę o ochronie przyrody. Dla turystyki może mieć w szczególności znaczenie zakaz organizowania rajdów motorowych i samochodowych oraz zakaz używania łodzi motorowych i innego rodzaju sprzętu motorowego na otwartych zbiornikach wodnych.

Obowiązujące prawo wymaga dla parku krajobrazowego sporządzenia i realizacji planu ochrony na okres 20 lat. Taki plan ustanowiony przez wojewodę w drodze rozporządzenia m.in. identyfikuje zagrożenia dla przyrody parku krajobrazowego, określa sposoby eliminacji lub ograniczenia tych zagrożeń oraz wyznacza obszary udostępniane do celów edukacyjnych, turystycznych i rekreacyjnych. Do zadań dyrektora parku krajobrazowego omawiana ustawa zalicza w szczególności organizowanie działalności edukacyjnej, turystycznej i rekreacyjnej.

Czwartą co do znaczenia formą ochrony obszarowej są obszary chronionego krajobrazu. Dotyczy to terenów chronionych ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowych ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Tego rodzaju obszary są wyznaczane w drodze rozporządzenia wojewody, a jeśli organ ten nie wyznaczy obszaru chronionego krajobrazu, to taki obszar może być wyznaczony przez radę gminy w drodze uchwały. Takie rozporządzenie określa m.in. zakazy obowiązujące na danym obszarze chronionego krajobrazu lub jego części, wynikające z potrzeb ochrony tego obszaru. Zakres tych zakazów nie może wykraczać poza ustalenia w tym zakresie dokonane w ustawie o ochronie przyrody. Generalnie reżim prawny tej formy ochrony przyrody jest zbliżony do parku krajobrazowego, ale ma charakter łagodniejszy, co wynika z funkcji turystyczno-rekreacyjnej, która jest wyraźnie zaznaczona w ustawowej definicji obszaru chronionego krajobrazu. Bezpowrotna utrata możliwości zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem może być powodem likwidacji tej formy ochrony przyrody.

Kolejną formę ochrony obszarowej stanowią tzw. obszary Natura 2000. Jest to nowa forma ochrony przyrody wprowadzona przez omawianą ustawę w związku z członkostwem Polski w UE i koniecznością wdrożenia tzw. dyrektywy ptasiej z 1979 r. oraz tzw. dyrektywy siedliskowej z 1992 r. W rezultacie sieć obszarów Natura 2000 obejmuje obszary szczególnej ochrony ptaków oraz specjalne obszary ochrony siedliskowej, które najczęściej są obszarami już chronionymi w innych formach ochrony przyrody. Takim właśnie obszarem jest np. dolina Rospudy. Jest to problematyka niezmiernie ważna i złożona. Dla turystyki i rekreacji ma znaczenie, że zgodnie z ustaleniami ustawy o ochronie przyrody zabronione jest podejmowanie działań mogących w znaczący sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt. czy znacząco wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000. Z kolei działalność w dziedzinie turystyki i rekreacji powinna uwzględniać swoje oddziaływanie na obszary Natura 2000.

Spośród innych form ochrony przyrody dla turystyki poznawczej znaczenie ma ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów . Ochrona ta jest realizowana przede wszystkim w miejscach występowania gatunków roślin, zwierząt i grzybów zagrożonych wyginięciem i ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Szczególną formą ochrony quasi-obszarowej są w takich sytuacjach strefy ochrony ustalane w celu ochrony ostoi i stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną gatunkową, bądź ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objętych ochroną gatunkową. W drodze rozporządzeń ministra właściwego do spraw środowiska zostały określone gatunki roślin, zwierząt i grzybów objęte tego rodzaju ochroną. Wprowadzenie takiej ochrony musi pociągać za sobą liczne ograniczenia i zakazy (np. zakaz zrywania i niszczenia siedlisk i ostoi roślin oraz grzybów, zakaz wybierania jaj, niszczenia siedlisk i ostoi zwierząt, umyślnego płoszenia ich i niepokojenia) dotyczące wszystkich, w tym oczywiście również turystów i uczestników rekreacji. Turystów dotyczy w szczególności zakaz wwożenia z zagranicy i wywożenia poza granicę RP roślin, grzybów i zwierząt objętych ochroną gatunkową, czy zakaz fotografowania, filmowa-