ScannedImage 16

Aborygeni i antropologowie 19

-    okolice zatoki Adelaide,

-    Riverina (obszar Nowej Południowej Walii),

-    Tasmania.

Podobnie jak w przypadku obszarów kulturowych Australii, brak też jednomyślności przy próbach określania odmian religii Aborygenów. Antropologowie są zgodni co do tego, że nie można mówić o jednolitej religii Australijczyków, że istnieją pewne typy charakterystyczne dla danego obszaru, jednak różnią się przy ich określaniu i wydzielaniu. Bemdt²⁶ twierdzi, że można mówić o czterech głównych systemach religijnych w obrębie australijskich kręgów kulturowych. Pierwszy, występujący na obszarze Ziemi Amhema i płaskowyżu Kimberley charakteryzują „adaptujące się i rozprzestrzeniające kulty płodności”. Drugi, obejmujący plemiona pustynnego interioru centralnej Australii określany jest przez fakt, że ich idee religijne były grupowane „w serie pakietów, rozdzielanych pomiędzy różne grupy lokalne”. Trzecia grupa, związana z plemionami południowo-wschodniej Australii w Nowej Południowej Walii i Wiktorii eksponowała magiczne elementy w religii, jak też wiarę w niebiańskiego pochodzenia nadnaturalne istoty. Czwarty system, obejmujący plemiona północno-wschodniej Australii aż po półwysep York, cechowała wiara w duchy zmarłych, którzy stali się przodkami i zostali zidentyfikowani z istotami mitycznymi.

Podział Bemdta nie wnosi wiele nowego do kwestii zrozumienia religii australijskich, wyeksponowane przez niego cechy nie są dystynktywne, stanowiąc raczej trendy w obrębie ogólnych idei religijnych. A. P. Elkin polemizując z jego stanowiskiem wyróżnił trzy fale rozprzestrzeniania się idei religijnych: „północno-zachodnia posuwająca się w stronę centrum kontynentu, gdzie centralnym rytuałem jest obrzezanie; północno-wschodnia, kładąca nacisk na niebiańskich bogów, przesuwająca się z półwyspu York do doliny Murray; oraz wielki kompleks kultowy Ziemi Amhema, prawdopodobnie północnego pochodzenia, koncentrujący się na ideach związanych z płodnością”²⁷.

Kolejny badacz, N. Peterson²⁸ wyróżnia dwie wielkie grupy religii zależnie od struktury ekonomicznej: pustynną ekonomię wnętrza kontynentu i leśną ekonomię wybrzeża. Pierwszą grupę charakteryzuje zainteresowanie płodnością i życiem, ceremonie religijne koncentrują się na reprodukcji człowieka i przyrody. Druga związana jest z ideą śmierci i podstawowym celem ceremonii religijnych było upewnienie się, że duchy zmarłych wędrują bezpiecznie do podziemnego świata. Obszary wybrzeża cechuje brak męskich ceremonii inicjacyjnych związanych z zadawaniem ran: obrzezania i subincyzji. Przodkowie mityczni przybywają tu zmorzą. Natomiast

²⁶    R. M. B e r n d t, Australian Aboriginal Religion, Leiden 1974.

²⁷    H. S h i e 1 s [ed.], Australian Aboriginal Studies; A Symposium of Papers Presented at the 1961 Research Conference, Melboume-London-Wełlington-New York 1963, s. 252.

²⁸    N. Peterson, Change and the Aboriginal, Canberra 1975, s. 5-6. Tenże, The Natural and Cultural Areas of Aboriginal Australia: a Preliminary Analysis of Population Groupings with Adaptive Significance, [w:] N. Peterson [ed.], Tri be s and Boundaries in Australia, Canberra 1976, s. 50-71.