ScannedImage

f.    Religia a wojna......................... 97

g.    Podsumowanie......................... 98

3.    Religia a gospodarka........................ 100

a.    Religia a sposób produkcji.................... 102

b.    Ekonomiczna realizacja religii.................. 110

c.    Religia a mentalność ekonomiczna................ 114

4.    Religia a uwarstwienie społeczne.................. 118

a.    Pojęcie uwarstwienia społecznego................ 118

b.    Religia jako kryterium nierówności społecznej........... 120

c.    Religijność uwarunkowana położeniem w strukturze społecznej ...    124

d.    Uwarstwienie społeczne a pluralizm religijny........... 126

e.    Religijne sankcjonowanie systemu uwarstwienia społecznego ....    130

f.    Religia a mobilność społeczna.................. 133

5.    Religia a rodzina........................ 136

a.    Formy rodziny......................... 137

b.    Rodzina jako jedność socjoreligijna................ 138

c.    Normatywne określenie rodziny przez religię............ 145

ROZDZIAŁ SZÓSTY

Religia zorganizowana......................... 149

1.    Społeczne ukształtowanie religii................... 149

2.    Religijny podział pracy i tworzenie hierarchii............. 153

3.    Powstanie i historia organizacji religijnej............... 158

4.    Dychotomia Kościół — sekta................... 164

5.    Typologia organizacji religijnych.................. 168

6.    Niezorgartizowana religia we współczesnym społeczeństwie...... 173

ROZDZIAŁ SIÓDMY

Ewolucja i przyszłość religii....................... 177

1.    Ewolucja a religia......................... 177

2.    Przyszłość religii......................... 182

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Socjologia religii jako dyscyplina naukowa

1. Perspektywa teoretyczna

Już sam termin „socjologia religii” (Religionssoziologie) wskazuje, że opisywana przezeń dyscyplina jest częścią socjologii, zaś przedmiot jej stanowi równocześnie obszar zainteresowań innych dziedzin nauki. Podobna sytuacja ma także miejsce w przypadku innych „socjologii szczegółowych”, dlatego też nie może ona stanowić uzasadnienia dla jakiejś szczególnej pozycji socjologii religii w obrębie nauk społecznych. Złożony termin „socjologia religii” oznacza, zgodnie ze zwykłym jego użyciem, że socjologia dostarcza tej nauce perspektywy i metody, natomiast „religia” jest przedmiotem badań socjologicznych.

W europejskich językach nauki występują podobne złożenia: sociology of religion, sociologie des religions, sociologie de la religion czy socjologia religii. W romańskim obszarze językowym można było dawniej napotkać terminy sociologie religieuse,¹ czy też sociologia religiosa^{1 2}. Obecnie jednak słusznie zarzucono ich stosowanie, bowiem, niekiedy nawet celowo, wywoływały one wrażenie religijnego zaangażowania opisywanej przez nie nauki³.

W dziejach społeczeństw Zachodu przedmiot socjologii religii urósł do rangi tematu o tak wielkiej wadze emocjonalnej i politycznej, że związana

7

1

   R. Bastide, Elements de Sociologie religieuse, 1937, wyd. drugie 1947; G. Le Bras, Etudes de Sociologie religieuse, 2 tomy, 1955/56; F. Boulard, Premiers itineraires en Sociologie religieuse, 1954.

2

   J. Iribarren, Introducción a la Sociologia Religiosa, 1955.

3

² Oczywiście nie wszystkie publikacje posiadające takie i podobne tytuły mają konfesyjny charakter. Przykładem pracy wolnej od kościelnych i religijnych wpływów jest Wprowadzenie do socjologii religii Rogera Bastide’a.