temat V (5)

84

Bakterie w pewnych warunkach mogą przechodzić w postać spoczynkową, odznaczającą się odmiennym wyglądem, zwolnieniem tempa procesów metabolicznych, często zwiększoną odpornością na szkodliwe czynniki otoczenia. Postacie spoczynkowe dzielimy na:

-    przetrwalniki (endospcry),

-    mikro cysty,

-    konidia,

-    komórki spoczynkowe.

Przetrwalniki powstają tylko u niektórych bakterii, np. u rodzaju Baclllu-i i Clostridium (rys. 61). Przetrwalniki bakteryjne odznaczają się obecnością~zEitej._-ęytpplazmy i na ogól podwójnymi błonami;, wewnętrzną - intyną | zewxtętrzn_ą -egzyną; nukleoid jest zwykle ułożony przy brzegu ciała przetrwalnika. W porównaniu zkomórkami wegetatywnymi, zawierają one więcej wody związanej, a mniej wolnej. Odznaczają się zwiększoną odpornością na działanie różnych szkodliwych czynników, np. na wysoką temperaturę i dlatego nie giną przy jednorazowej pasteryzacji. W preparatach bezpośrednio mikroskopowanych można zauważyć prze-

f

be    o

Rysunek 61. SchonU wytwarzunie i budowy dojrzalej endospory (wg Schlegela): • i b - wytwarzanie przegród (tepl), c i d - otaczanie protoplastu błoną. « - wytwarzanie waratwy korowej (cortcs) i osłonki, f- dojrzała endospora; cp - cytoplazma z jądrem", bc - błona cytopłazmaiyczna. bk - błona kory. kr - kota. ow - okrywa wewnętrzna, oz - okrywa zewnętrzna, esp - egzosporium

trwalniki jako okrągłe lub owalne twory, silnie załamujące światło. Mogą być widoczne albo w komórkach wegetatywnych, fl5o'p5ża komórką. Dokładne obserwacje wymagają odpowiednich metod barwienia, gdyż przetrwalniki barwią się tnidno. Przetrwalniki mogą być umieszczone w komórce centralnie, terminalnie lub subterminalnie. Czasami przetrwalnik powodujenąpęę2niaiięt.oin6rki. Jeśli rozdęcie występuje przy końcu komórki, to bakteria przybiera postać bulawld i nazywa się formą plektridialną. Jeżeli rozdęcie jest w środku komórki, to przybiera ona postać wrzeciona i nazywa się formą Idostridialną, Przetrwalniki powstają tyl-ko z części ciała komórki. Gdy znajdą się w odjwwiednim środowisku, wtedy mo_: gąTielkować, daiac formę wegetatywńaTrys. 62). Dokładniejsze dane na ten temat znajdzie Czytelnik w literaturze.

0

03

Termin mikrocysta określa postać spoczynkową bakterii śluzowych. Mikrocysty powstają z całej Komórki wegetatywnej.

Sposób ich powstawania jest nieco inny niż przetrwalników. Mikrocysty są mniej odpor-nęjia działanie wysClaej temperatury.

Postacie przetrwalne promieniowców noszą nazwę konidii lub spor powietrz-^-” nych. Niektóre bakterie mogą przechodzić

w stadium komórek spoczynkowych. Ko- _    .    .    ,

,    .    .    , .    Rysunek 62. Kiełkujące endospory (wg

mórla takie odznaczają Się. WoLnionym _Sch,_cge|._); I-biegunoweklełkowąnłeendo-metabolizmem ora? pęwnymi zmianami, spory bakterii z rodzaju Clastridium (z egzo-inortólogiczziymi.—    sporium), 2 - biegunowe kiełkowanie endo-

Bakterie rozmnażają się przez podział «p°ty Bacillus megaierium (endospora za-poprzeczny lub j*, rozp.a orienta™    SS'.³

macierzystego, jak to ma miejsce u promieniowców, tzw. bakterii wyższych. Bakterie