wstęp do teorii polityki img 214

204

3.2. Przesłanki zewnętrzne

Stan i ewolucja środowiska międzynarodowego

W literaturze przedmiotu przyjmuje się tezę, że istotny wpływ na efektywność realizacji celów polityki zagranicznej państwa majączynniki wewnętrzne i zewnętrzne (w tym obiektywne i subiektywne). Spośród czynników zewnętrznych o charakterze obiektywnym za najistotniejsze uznaje się trendy ew olucji środowiska międzynarodowego oraz pozycję państwa w stosunkach międzynarodowych®.

Zgodnie z przyjętą definicjąefekty wność państwa można mierzyć porównując zadeklarowany cel z efektem końcowym (stanem w danym okresie czasu (biorąc pod uwagę zaistniałe uwarunkowania w środowisku międzynarodowym (pozytywne i negatywne) przy założeniu optymalnego doboru metod i środków. Zaistniałe uwarunkowania rozumieć można jako stan środowiska międzynarodowego, jego ewolucję, istniejące współzależności oraz jego reakcję na działanie danego podmiotu. Czynniki ten ntewątpli-wie łącząsię z procesem percepcji środowiska międzynarodowego.

W polskiej nauce o stosunkach międzynarodowych słusznie zwraca uwagę J. Kukułka, iż efektywność można mierzyć stopniem realizacji celów oraz stopniem wykorzystania przesłanek i możliwości optymalnego lub korzystnego działania⁵⁶.

Pozycja państwa na arenie międzynarodowej będąc pochodną całego kompleksu uwarunkowań warunkuje pośrednio charakter, zakres a tym samym skuteczność i efektywność polityki zagranicznej. Janusz Stefanowicz i Michał Dobraczyński opierają definicję pozycji międzynarodowej państwa na tezie, że jest ona sumą czynników składających się na siłę i zasięg interesów państwa⁶⁷.

Teoretycy polityki zagranicznej sązgodni, że pozycja międzynarodowa państwa jest, podobnicjak pojęcie siły (potęgi), kategorią względną stąd leżjest postrzegana i oceniana subiekty wnie, zależnie od kryteriów stosowanych przez podmiot postrzegający. Należy mieć przy tym na uwadze fakt, że pozycja międzynarodowa państwa jest jednocześnie kategorią dynamiczną⁶⁸. Tak sprecyzowana kategoria pozycji państwa implikuje istotną rolę percepcj i pozycji międzynarodowej państwa przez środowisko zewnętrzne.

⁶⁵    Zob. rozdz. 1 niniejszej książki.

⁶⁶    Kukułka, „Metody analizy...”, s. 31- 32.

⁶⁷    Dobroć zyński, Stefanowicz, op.cit., s. 97.

“ Badacze stosunków międzynarodowych dokonywali prób hierarchizacji pozycji państwa na arenie międzynarodowej. A. F. K. Orgynski opiera? się na tezie istnienia nierówności między państwami przedstawiając miejsce państwa w układzie międzynarodowych posługując się modelem piramidy, według którego najwyższą pozycję w stosunkach międzynarodowych zajmuje tzw. mocarstwo dominujące, poniżej wyszczególnił mocarstwa wielkie, następnie państwa średnie orazmałe. U podstaw piramidy umieścił tetytoria niesamodzielne i zależne. 7.ob. Organski, World Polilics.s. 326. Steven L. Spiegel wyróżni! z kolei w swojej typologii supermocarstwa, mocarstwa drugorzędne (secondatypowers), mocarstwa średnie (middle po-wers), mocarstwa mniejsze (minor powers), państwa regionalne, minipaństwa i państwa zależne. Zob. Steven L. Spiegel, Dominan.ee andDhersity: The International Hierarchy, Boston: M. Pall Press 1972, s. 93-96. Por. James H. Nagel, The DescrepiweAnafysis ofPo'>ver, New Haven: Yale I Jniversity Press 1975. s. 138; William Thomton Rickcrt Fox, The Super Powers: The United States, Britain and the