wstęp do teorii polityki img 86

92

3.4.2. Ideologia

Ważną rolę w działalności kulturowej państwa odgrywa także ideologia, wyrastająca na gruncie kultury'³⁶. W naukach społecznych brak jest jednej definicji „ideologii” i często pojmowana jest w dwojaki sposób: wąski (wartościujący) oraz całościowy (opisujący)”. Ideologia pojmowana w sposób wąski, o zabarwieniu pejoratywnym oznacza zdeformowany obraz rzeczywistości społecznej, natomiast pojmowana w sposób całościowy odnosi się do określonych wartości, do osiągnięcia których należy dążyć. Tak rozumiana ideologia przyczynia się do wytwarzania solidarności grupowej i czynienia członków grupy zdolnymi do zbiorowej akcji przez wyposażenie ich w jednolite definicje sytuacji i świadomości celów, do jakich członkowie grupy pow inni zmierzać³⁸.

My opowiadamy się za szerokim rozumieniem opisywanego zjawiska i przyjmujemy, żc ideologia jest systemem lub zbiorem poglądów, przekonań, oeerr i norm, których główną funkcjąjest inspiracja, motywacja i mobilizacja społeczeństwa (narodu) lub jego części do działań dla osiągnięcia określonych wartości i celów i tak rozumiana stanowi ważne ogniwo motywacyjne doktryn oraz programów politycznych różnorodnych podmiotów’ życia międzynarodowego, a w efekcie jest czynnikiem motywującym zachowania polityczne sformalizowanych wielkich grup społecznych i jednostek na arenie międzynarodowej³⁹.

Oddziaływania międzynarodowe państwa za pomocą ideologii mogą przybrać różne formy. W opinii Józefa Kukułki można je podzielić na dwie grupy: oddziaływań o konsekwencjach realnych i oddziaływ'ań o skutkach intencjonalnych. Pierwszą grupę stanowią: propaganda międzynarodowa, dywersja ideologiczna oraz doktryny polistratcgiczne. Do drugiej grupy form J. Kukułka zalicza: koncepc je społeczno-polityczne, mity ideologiczne, teorie spoteczno-naukowe oraz wielkie religie®.

Przy wykorzystaniu środków kuiturowo-ideoiogicznych państwa stosują metodę pozytywną i negatywną.

Kultura i ideologia mogą odgrywać pożyty wnąrolę w stosunkach międzynarodowych jako czynnik wzywający na kształtowanie świadomych i mocnych podstaw w-spółpracy międzynarodowej oraz łagodzenie napięć międzynarodowych⁶¹.

^x Grażyna Michałowska, Międzynarodowe stosunki kulturalne. Warszawa: Wydawnictwa Uni-wersytetu Warszawskiego 1986, s. 29.

⁵⁷    Por. Encyklopedia socjologiczna, 1.1, Warszawa: Oficyna Naukowa 1998, s. 297-301; Jerzy Szacki, Dylematy historiografii idei oraz inne szkice i studia, Warszawa: PWN 1991, s. 218-219.

⁵⁸    Szacki, op.cit., s. 221 227.

•^w Waldemar J. Szczepański, „Kultura i ideologia w stosunkach międzynarodowych (relacje i za-Icżności)”, [w: J Artur Bodnar, Waldemar S. Szczepański (red.), Stosunki Międzynarodowe. Problemy badań i teorii, Warszawa: PWN 1983, s. 210.; Hans J. Morgentłiau, Polilics among Nations: The Struggle of Power and Peace, Fourth Fdition, New York: Alfred A. Knopf 1967, S. 83 -94.

^w Józef Kukułka, Pornty i treści zjawisk ideologicznych w stosunkach międzynarodowych, [w: J Bodnar, Szczepański (red.), op.cit., s. 199-209.

⁶¹ Por. Franciszek Gołembski, Rola kultury w procesie kształtowania współpracy międzynarodo wej, Warszawa: PISM 1984.