Zasady Wykładni Prawa L Morawski$8

mmn

Zasady wykładni prawa ■ ■

/5/143). SN stwierdza w wymienionej uchwale, że wprawdzie kodeks pracy przewiduje zastosowanie przepisów o przerywanym czasie pracy do kierowców w transporcie samochodowym i w komunikacji samochodowej, to jednak przyjęcie, że nie mogą być one zastosowane na przykład do kierujących tramwajami byłoby pozbawione jakiegokolwiek racjonalnego uzasadnienia.

W kwestii zastosowania wnioskowania a contrario w prawie konstytucyjnym bardzo ważne znacznie ma wyrok TK z 25 listopada 1997 r. (K 26/97, OTK 1997/5-6/64). W wyroku tym TK nawiązując do powszechnie stosowanej przed wprowadzeniem Konstytucji z 1997 r. praktyki wyprowadzania wielu zasad i reguł prawnych z klauzuli państwa prawnego formułuje pogląd, iż również na gruncie nowej Konstytucji katalog zasad prawnych nie pozostaje zamknięty, a tym samym niedopuszczalne jest wnioskowanie, że skoro jakiejś zasady czy reguły nie zapisano wyraźnie w przepisach konstytucyjnych, to tym samym - na mocy argumentu a eon-trańo - nie może ona stanowić zasady konstytucyjnej. Zdaniem TK w szczególności „klauzula demokratycznego państwa prawnego (nadal) stanowi swego rodzaju zbiorcze wyrażenie szeregu reguł i zasad, które wprawdzie nie zostały expre$sis verbis ujęte w pisanym tekście konstytucji, ale w sposób immanentny wynikają z aksjologii oraz z istoty demokratycznego państwa prawnego”. Przykładem tego ostatniego rodzaju zasady może być zasada ochrony praw słusznie nabytych (wyrok TK z 13 kwietnia 1999 r. (K 36/98, OTK 1999/3/40). Wprawdzie TK powołuje się w cytowanych orzeczeniach na klauzulę państwa prawnego, ale nie może ulegać wątpliwości, że również inne przepisy konstytucyjne mogą być samoistnym źródłem zasad i reguł konstytucyjnych.

5, Argumentum a fortiori

Wnioskowanie a fortiori przebiega według schematu „Jeżeli A, to tym bardziej B”. Jak trafnie wskazuje TK „użycie tego rodzaju rozumowania wymaga założenia jednorodzajowości przesłanek rozumowania” (wyrok TK z 12 maja 2003 r., SK 38/02, OTK-A 2003/5/38). Występuje ono w dwóch odmianach. Pierwsza z nich to argumentum a maiori ad minus (wnioskowanie z większego na mniejsze). Podstawą wnioskowania jest tutaj przepis uprawniający, a wnioskowanie ma następującą strukturę: „Komu wolno jest więcej, temu tym bardziej wolno jest mniej”. Jeśli zatem sąd

* ■ 248 «*«