Image00093

Paweł Boski

186

me posiadamy wiedzy na temat Ich kultur etnicznych oraz profilów modal. nych osobowości, które stanowić mogą o różnicach w mechanizmach per-copejt Ja. Podobnie, ogólna teoria dystansu psychologicznego w ustoeun-kowaniach i percepcji interpersonalnej pozostanie jedynie heurystycznym drogowskazem dla badań w społeczeństwie nigeryjskim, dopokąd nie zostanie osadzona i zinterpretowana w kontekście zmiennych istotnych dla tej kultury, tj. zmiennych etnicznych.

Powyższe względy, tj. konieczność znajomości lokalnej kultury oraz umiejętność zinterpretowania jej w ramach uniwersalnych teorii psychologicznych, uzupełnione problemami natury metodologicznej (np. kryteria selekcji badanych, reprezentatywność próbki), czynią badania międzykulturowe zadaniem szczególnie trudnym, choć równie interesującym.

Uzyskane wyniki nie wykazują "oceanicznych" różnic między grupami etnicznymi, jednakże zarówno w zakresie percepcji Ja, jak też Innego' unaoczniają konsekwentny wzór reguł atrybucyjnych, dając podstawy do sformułowania następującego twierdzenia:

W przypadku Hausa, ogólnie stwierdzone reguty egotyzmu oraz pozytywnego wartościowania atrybucyjnego w zakresie percepcji Ja oraz negatywizmu ptrybucyjnego w zakresie percepcji Innego są o-słabione, a nawet (w interakcji z innymi czynnikami) odwrócone, w porównaniu z badanymi Ibo i Yoruba; "Południowcy" ponadto przypisują wyniki zarówno Sukcesu, jak i Niepowodzenia w wyższym stopniu przyczynom wewnętrznym na Namiarze Umiejscowienia.

Pierwsza część twierdzenia pozostaje w zgodzie z hipotezą (1.1.); sformułowaną na podstawie daiych elnopsychologicznych: Hausa przypisują niższe znaczenie Zdolnościom a wyższe Trudności zadania i Szczęściu, o przypadku Sukcesu Ja, niż to czynią Południowcy!

Ponieważ jednak, w obu warunkach wyniku zadania, kategoria przyczy-aoo« Zdolności dla Ibo oraz kategoria przyczynowa Wysiłku dla Yoruba ma-A przypisane znacząco wyższe wielkości, zróżnicowanie Hausa - Połud-akowcy - przebiega również w płaszczyźnie umiej-bardziej wewnętrznego UWjicowienia pr zyc zyn.

izwiązku z tym, że wewnętrzne Umiejscowienie (niezależnie od ja-■Mff- Mp jest skorelowane z wysoką motywacją osiągnięć (Weiner flfljMK dodatkowy wniosek o niższym poziomie motywacji osiągnięć ■Mlłw* *iż Ibo i Yoruba. Wniosek ten potwierdzają wcześniejsze da-

Reguły atrybucji a pochodzenie etniczne

ne Le Vine’a (1966), a takie potoczny stereotyp Naiwnego PsyfHI loga w Nigerii.

Należy w tym miejscu nadmienić, że teza o niższym poziomie motywacji osiągnięć wśród Hausa może mieć w Nigerii charakter ideologiezny, implikując psychologiczną "niższość" lub "zacofanie". Pragnąłbym expłictte zdystansować się od takiej interpretacji, i to na gruncie empirycznym.Wyż szy egotyzm i negatywizm atrybucyjny stanowią drugą stronę medalu w przy padku Ibo i Yoruba; a nie są to właściwości pożądane z punktu widzenia rozwoju psychologiczno-społecznego jednostki. Praktyka kliniczna potwierdza również nadmierne wiązanie własnych wyników ze Zdolnościami w przypadku Ibo - konsekwencją tego jest niska stabilność w strukturze ja i tendencje neurotyczne. Fascynacja pozytywnymi skutkami motywacji osiągnięć została zaszczepiona głównie przez prace McClellanda, jednak ostatnimi czasy zwraca się coraz większą uwagę na jej negatywne osobowościowe konsekwencje.

Druga część twierdzenia "etnicznego" oparta jest również na danych kontrastujących Hausa z dwoma pozostałymi grupami. Hausa wykazują unikalną właściwość przypisywania Innemu, gdy jest on ich ziomkiem, i odniósł Sukces, większych Zdolności i Wysiłku, gdy sami ponieśli Niepowodzenie, niż gdy odnieśli Sukces. Jest to więc przykład odwrócenia powszechnego skądinąd negatywizmu atrybucyjnego. Wyjątek ten jest równie paradoksalny jak logiczny, jest bowiem skutkiem rozumowania atryfcwcyjne-go, które można następująco zrekonstruować: "Skoro ja poniosłem porażkę a X w tym samym zadaniu uzyskał tak dobry wynik, to znaczy, że X musi być bardzo zdolny i w dodatku niezwykle pracowity".

W sensie hipotezy dla dalszych badań można wyrazić przypuszczenie, że warunkiem odwrócenia negatywizmu atrybucyjnego jest obniżenie zaangażowania struktury ja oraz obniżenie egotyzmu; ogólniej, warunkiem tym jest przejście od motywacyjnej do poznawczej "logiki reguł atrybucyjnych

Interesujące i nieprzewidywane wyniki w zakresie percepcji Innego nie mogą przesłonić faktu, że podstawowa hipoteza oparta na teorii dtjrsta su psychologicznego nie została potwierdzona. Hipoteza ta ma nie grlke lidne podłoże teoretyczne, lecz także swoistą "fenomenologiczną oczyw tość" w oczach Naiwnego Psychologa w Nigerii. Jakie więc przycąjnąy.