img013

Jęx jrk mediów Jpjt w nrtuc h

wraku „Heweliusz", wiedząc że jest to niebezpieczne i zakazane, por.:

[15] Podwodna tragedia. Polski nurek zaginął we wraku promu Jan Heweliusz.

[16J Zaczynamy od tragedii na Bałtyku. Polski nurek zaginął podczas wyprawy do wraku promu Jan Heweliusz

[17J Bilans tragedii w relacji Piotra Góreckiego.

Pozornie obiektywne powiadamianie o zdarzeniu, obiektywne nic jest. Wybór tragedii jako jednostki katcgoryzacyjnej wiąże się z przyjęciem charakterystycznej dla potocznej wizji świata perspektywy antropoccntryczncj. Zaliczając to zdarzenie do kategorii samowoli czy braku odpowiedzialności, a nawet głupoty, nadawca zaprezentowałby negatywną ocenę zachowania nurka i, być może, uzyskałby doraźny elekt perswazyjny, jednak straciłby szansę na odwołanie się do ogólnoludzkiej wspólnoty, dla której życie jest wartością nadrzędną. Inicjując słowem tragedia przebieg kategoryzacji, Panorama i Fakty informację o udziale zaginionego w opisywanym wydarzeniu, o jego osobistej i wyłącznej odpowiedzialności umieściły w dalszej części materiału (Tym razem jednak prawdopodobnie mężczyzna - mimo zakazu - wpłynął do jego wnętrza; Polscy organizatorzy wyprawy zapewniają, żc nurek był doświadczony i wiedział, że wrak jest niebezpieczny i nic wolno do niego wpływać) natomiast Wiadomości jej nie podały. Wydaje się, że wykorzystanie, określającego kategoryzację, słowa tragedia było konieczne, aby nic zostały przekreślone warunki wstępne zaistnienia nadawczo-odbiorczej wspólnoty komunikacyjnej.

Dążenie do zachowania wspólnoty komunikacyjnej jest jeszcze wyraźniejsze, gdy jej nośnikiem nic są sądy o charakterze prawd ogólnoludzkich, lecz sądy o charakterze ideologicznym czy doraźnie perswazyjnym. Przykładem ukazującym przebieg doraźnie perswazyjnej kategoryzacji jest zastosowanie przez dziennikarza jednostki odgrażać się, por.:

[18] Jeśli Zachód znowu uzna, że wybory na Białorusi były niedemokratyczne, to zerwiemy z nim rozmowy - odgraża się prezydent Aleksander Łukaszenka w wywiadzie dla rosyjskiej agencji interfaks.

Działanie Łukaszenki mogło zostać nazwane neutralnym mówi lub wprowadzającymi inne (niż odgrażać się) sensy dodatkowe: zapewnia, ostrzega, zastrzega. Dziennikarz wykorzystuje jednak formę odgraża się, wprowadzając nie tylko negatywną ocenę samego działania, lecz także jego wykonawcy. Oddziaływanie wypowiedzi polega nie tyle na przekonaniu odbiorcy do przejęcia tej oceny, co raczej ma służyć ingracjacji.

Wykorzystywanie przez nadawcę określeń wprowadzających (dzięki elementom należącym do jądra semantycznego słowa, jak i jego konotacjom) jednoznacznie pozytywne lub negatywne nacechowanie {krwawy, nieubłagane, niezwykły, masakra, pocieszający, przyjazny, przytłaczający, {nie) zawieść)¹' oraz wprowadzających to wartościowanie jedynie w określonym kontekście (szpitalny, zastanawiający, wielki, głośny)" świadczy zatem o odwoływaniu się do wspólnoty komunikacyjnej. Podobnie działają leksykalni

¹¹ Puc. przykłady:

|Wj Czy gro/i rum powódź’ Na południu wzbiera*) rzeki. a prognozy nieubłagane

1201 Więcej przyjaznych poczekalni, gdzie szpitalna codzienność nic Jest przyt la czająca.

|21) A prognozy vj nieubłagane. |-1 mieszkańcy doświadczeni w przes/hłści wiedz swoje.

|221 To Rzeszów i Beata Woliński. Dziękuję burd/o za te pocieszające informacje ^,J Por. przykłady:

12.1) Przybywa przyjaznych poczekalni, gdzie szpitalna atmosfera odchodzi w nu pamięć.

|2-t] Wielka Brytania i nowa głośna dyskusja nad monarchia.