img428 (6)

D. Chlebna-Sokół, D. Kardas-Sobantka

(latarka, szybkie odsłonięcie oka). Przy badaniu odruchu na zbieżność dziecko wpatruje się w przedmiot, który powoli jest zbliżany do nasady nosa - źrenice wtedy zwężają się; przy odruchu na nastawienie dziecko patrzy na przedmiot umieszczony daleko i zaraz potem na przedmiot blisko oczu - następuje wówczas zwężenie źrenic.

Zniesienie tych odruchów (sztywność źrenic) występuje zarówno w chorobach narządu wzroku, jak też w uszkodzeniach mózgu.

Odruch rogówkowy, podrażnienie rogówki (dmuchnięcie w otwarte oko, drażnienie rogówki miękkim przedmiotem) powoduje skurcz mięśni okrężnych oka i zaciśnięcie powiek.

Odruch ten nie występuje u chorych nieprzytomnych (w głębokiej śpiączce, urazach mózgu) oraz w wirusowym zapaleniu rogówki.

Objawy oczne Grafego i Kochera, dodatnie w nadczynności tarczycy (choroba Gravesa-Basedova), wywołuje się polecając badanemu patrzenie na przedmiot przesuwany od góry w dół (o. Grafego) i odwrotnie: z dołu do góry (o. Kochera). Ich obecność wynika z zaburzenia koordynacji pomiędzy ruchami gałki ocznej (szybciej opada przy ruchu w dół) i powieki górnej (szybciej się unosi aniżeli gałka oczna przy ruchu do góry). Dodatkowo stwierdza się w tej chorobie objaw Móbiusa (w czasie wykonywania odruchu na zbieżność nagłe rozbiegnięcie się gałek ocznych) i Stelwaga (rzadkie mruganie).

„Zezowanie” noworodków i niemowląt jest do pewnego stopnia zjawiśktemjfizjologicznym. Przyczyną jest brak współdziałania mięśni ocznych i niewykształcenie okolicy plamki żółtej.

Objaw „zachodzącego słońca” opisano wcześniej przy omawianiu wodogłowia.

Dotykiem ocenia się napięcie gałek ocznych, które może być prawidłowe, zwiększone (wzrost ciśnienia śródgałkowego) lub obniżone (w odwodnieniu, wstrząsie). Badanie prowadzi się przez zamknięte powieki, naciskając delikatnie palcem wskazującym jedną gałkę oczną, a następnie dragą. Przy oglądaniu spojówek powiekowych: górnej i dolnej (zabarwienie, wilgotność, obecność wydzieliny), jak też ujścia kanału nosowo-łzowego do uwidocznienia odpowiednich struktur używa się palców rąk.

Wytrzeszcz obustronny gałki ocznej spotyka się w nadczynności tarczycy i niektórych zespołach wrodzonych (np. Crouzona), czasem też u wcześniaków, natomiast jednostronny w guzach mózgu.

Hiperteloryzm to zwiększona odległość między oczodołami; występuje w zespołach genetycznie uwarunkowanych (Downa, Turnera, Crouzona), czasem zaś jako właściwość konstytucjonalna (mniejsze nasilenie aniżeli w stanach chorobowych).

W zakresie oczodołów można stwierdzić także takie nieprawidłowości, jak: rozrost tkanek ziarniczych (choroba Hand-Schiillera-Christiana), ropowicę (w zapaleniu kości oczodołu), guzy nowotworowe oczodołu, które zmieniają ustawienie gałki ocznej i krwiaki - przede wszystkim jako wylewy krwi w obrębie powiek (krwiak okularowy po urazach).

Ostrość wzroku określana jest u dzieci, począwszy od 4. roku życia, w ramach powszechnych profilaktycznych badań lekarskich (dawniej bilansów zdrowia) 4-latka, 6-latka, 10-latka i młodzieży 14- i 18-letniej. W tym celu stosowane są tablice z rysunkami, cyframi lub literami do odczytywania z odpowiedniej odległości. U dzieci najmłodszych można zbadać wzrok orientacyjnie przez obserwowanie reakcji na światło lub

51