img448 (3)

D. Chlebna-Sokól, D. Kardas-Sobantka

•    czy daje się stwierdzić wcięcie pęcherzykowe i pępkowe,

•    czy spod brzegu daje się wyczuć pęcherzyk żółciowy.

W ocenie powierzchni wątroby określa się zbitość, gładkość, bolesność oraz obecność tarcia lub chełbotania.

Przy badaniu okolicy pęcherzyka żółciowego (przecięcie zewnętrznego brzegu prawego mięśnia prostego brzucha z lukiem żebrowym) zwraca się uwagę, czy nie ma ograniczonej bolesności uciskowej.

U małych dzieci dolny brzeg wątroby fizjologicznie wystaje ok. 1-2 cm spod luku żebrowego. Za powiększeniem wątroby u noworodka przemawia stwierdzenie dolnego brzegu 3,5 cm poniżej luku żebrowego w prawej linii środkowoobojczykowej.

Przyczynami powiększenia wątroby (hepatomegalia) mogą być choroby wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze (m. in. zakażenie HAV, HBV, HCV, CMV, E-BV, Listeria monocytogenes, Echinococcus granulosus), metaboliczne, układowe, rozrostowe (m. in. białaczki, chłoniaki), ropień, torbiel, a także niewydolność krążenia.

Śledzionę powinno się badać od prawej strony dziecka, przy ułożeniu go nieco na lewym boku z kończynami dolnymi zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych. Wymacanie narządu ułatwia głęboki wdech badanego. Śledziona staje się wyczuwalna dopiero w przypadkach znacznego powiększenia. Jeżeli śledzionę się wyczuwa, to należy ocenić jej brzeg i powierzchnię. Przy badaniu brzegu określa się dokładnie jego przebieg, odległość brzegu (w cm) od łuku żebrowego oraz stopień zaokrąglenia i takie cechy powierzchni, jak: obecność wrębów, guzów, zbitość, tkliwość.

Powiększona śledziona ma następujące cechy:

•    znajduje się w lewym podżebrzu,

•    nie daje się oddzielić od łuku żebrowego,

•    ma ruchomość oddechową osiową,

•    nie ma ruchomości palpacyjnej oraz przy zmianie położenia ciała,

•    w obrębie śledziony odgłos opukowy jest stłumiony,

•    przy powiększeniu rośnie w kierunku prawego przedniego górnego kolca kości biodrowej,

•    ma wręby na przednim brzegu.

Narząd ten powiększa się (splenomegalia) w chorobach krwi (głównie niedokrwistości hemolityczne), zakażeniach (posocznica, dur brzuszny, zapalenie wsierdzia, malaria, toksoplazmoza, mononukleoza, cytomegalia), marskości wątroby, niewydolności krążenia, chorobach metabolicznych (lipidozy) oraz przy obecności torbieli i w nowotworach (białaczki).

U dzieci z krzywicą, deformacją klatki piersiowej lub rozedmą płuc wątroba i śledziona mogą być zepchnięte ku dołowi i sprawiać wrażenie powiększonych. W dokładnej ocenie wielkości tych narządów pomocne jest wówczas badanie ultrasono-graficzne jamy brzusznej.

Trzustka położona jest poprzecznie w górnej części jamy brzusznej, w przestrzeni zaotrzewnowej, między dwunastnicą a śledzioną. Głowa, która spoczywa na żyle głównej dolnej i żyle nerkowej, otoczona jest pętlą dwunastnicy i przylega do dalszego odcinka przewodu żółciowego wspólnego. Ogon trzustki sięga aż do wnęki śledziony i wznosi się powyżej lewej nerki; od żołądka oddzielony jest przez sieć mniejszą.

Trzustka w warunkach prawidłowych nie jest dostępna oglądaniem ani obmacywaniem.

Guzy trzustki mogą powodować uwypuklenie powłok oraz być wyczuwalne palpacyjnie. W stanach zapalnych stwierdza

91