img451 (3)

D. Chlebna-Sokól, D. Kardas-Sobantka

Narządy płciowe zewnętrzne u chłopców

Badanie obejmuje ocenę prącia, moszny i jąder. Należy odprowadzić napletek, tak aby odsłonić żołądź prącia i obejrzeć ujście zewnętrzne cewki moczowej. Zaczerwienienie i obrzęk napletka świadczą o stanie zapalnym. Niemożność odprowadzenia może być spowodowana stulejką, przyklejeniem napletka lub wrodzoną krótkością jego wędzidełka. Jeżeli napletek został na siłę ściągnięty poza żołądź i nie daje się go ponownie nasunąć, powstaje załupek.

Przemieszczenie ujścia cewki na górną lub dolną powierzchnię prącia określane jest jako wierzchniactwo lub spodziectwo.

Jądra u donoszonego noworodka znajdują się w mosznie lub można je palcami sprowadzić do moszny z kanału pachwinowego. Brak jednego lub obu jąder nasuwa podejrzenie wnętrostwa. Obydwa jądra powinny mieć podobną wielkość i taką samą konsystencję.

W okresie dojrzewania stopniowo powiększają się wymiary jąder, wydłuża się i grubieje prącie oraz powiększa się moszna, a jej skóra ciemnieje i grubieje; pojawia się typowe dla płci owłosienie łonowe.

Przyspieszenie tych zjawisk w stosunku do wieku pacjenta jest jednym z objawów przedwczesnego dojrzewania płciowego.

U starszych chłopców obrzęk i bolesność jądra mogą być związane z zapaleniem najądrza lub skrętem powrózka nasiennego.

W przypadku przepukliny może znajdować się w mosznie pętla jelita. Należy sprawdzić, czy udaje się ją odprowadzić i jak duże są wrota przepukliny. U niemowląt płci męskiej dość często występują wodniaki jąder; większość ulega samoistnej resorpcji w końcu 1. roku życia.

Do różnicowania z wodniakiem pomocna może być trans-luminacja; wodniak w odróżnieniu od przepukliny daje w trans-luminacji świecenie.

Narządy płciowe zewnętrzne u dziewcząt

Przy badaniu narządów płciowych u dziewczynek zwraca się uwagę na wygląd błony śluzowej sromu, obfitość i rodzaj wydzieliny w przedsionku pochwy. Zaczerwienienie i obecność wydzieliny świadczą o stanie zapalnym sromu. Ropny charakter wydzieliny nasuwa podejrzenie zakażenia bakteryjnego. Nawet u małych dziewczynek należy brać pod uwagę zakażenie rzęsistkiem pochwowym. Sprawdza się, czy wargi sromowe mniejsze są przykryte przez większe, mają prawidłową budowę i nie są zrośnięte. U wcześniaków wargi sromowe większe nie pokrywają mniejszych. Zrośnięcie warg sromowych mniejszych, jeśli jest na dość dużej powierzchni, może stanowić utrudnienie w odpływie moczu.

U starszych dziewczynek zwraca się uwagę na zawansowanie w dojrzewaniu płciowym, które znajduje swoje odbicie nie tylko w rozwoju piersi, pojawieniu się miesiączki, ale także wyglądzie narządów płciowych zewnętrznych i owłosienia łonowego.

Nadmierna wielkość i nieprawidłowa budowa warg sromowych mniejszych, przypominających niekiedy prącie, nasuwają podejrzenie zaburzeń różnicowania płciowego.

Badając ujście zewnętrzne cewki moczowej trzeba ocenić jego położenie. Powinno ono znajdować się kilka milimetrów powyżej przedsionka pochwy. Dokładna ocena szerokości ujścia zewnętrznego cewki przeprowadzana jest wtedy, gdy zaburzenia w oddawaniu moczu i nawracające zakażenia układu moczowego budzą podejrzenie zwężenia ujścia zewnętrznego cewki.

Badanie odbytu i okolicy

Bardzo ważnym etapem badania brzucha jest badanie przez odbyt (per rectum), które przeprowadza się przy ułożeniu dziecka na plecach. Po założeniu gumowej rękawiczki należy ją natłuścić. U dzieci poniżej 3. roku życia do odbytnicy wpro-

97