IMG60 trójkąt Harbergera

132 II. Podstawy ekonomii dobrobytu

ludzi do zastępowania bardziej preferowanych dóbr dobrami mniej p_re, I ferowanymi w celu uniknięcia podatku. Innymi słowy, nawet podatek, ^ który nie przynosi państwu żadnych dochodów, ponieważ ludzie przestaj#! kupować opodatkowane dobro, może spowodować znaczną stratę.

Możemy obliczyć zbędną stratę spowodowaną podatkiem, posługując się krzywymi popytu skompensowanego. Załóżmy, że koszt wyprodukuj wania jednej paczki papierosów wynosi Cq i że podatek podnosi cenę z po. ziomu c₀ do poziomu c₀ + t, gdzie t oznacza podatek od paczki papie, rosów. Przyjmijmy, żę wówczas, gdy istnieje podatek, sprzedaż wynosi paczek papierosów, a po jego zniesieniu jest równa q\ (chodzi o sytuację, w której podatek od papierosów został zastąpiony podatkiem ryczał* towym, tak że w efekcie poziom dobrobytu nabywcy się nie zmienia). Na rysunku 5.11 narysowaliśmy odpowiadającą tej sytuacji krzywą popytu skompensowanego. Miarą zbędnej straty spowodowanej podatkiem jest zacieniowany obszar ABC, czyli pole zawarte między krzywą popytu skompensowanego, linią kosztu co oraz pionowymi liniami odpowiadają*? cymi wielkości sprzedaży po nałożeniu podatku i po jego zniesieniu. J

Rysunek 5.11. Pomiar nieefektywności. Obszar ABC stanowi, miarę straty efektywności spowodowanej wprowadzeniem podatku od papierosów. Podatek ryczatto* wy, którego wpływ na dobrobyt obywateli byłby taki sam, zapewniłby państwu dodatkowy dochód w wysokości ABC.

Trójkąt ABC jest nazywany niekiedy trójkątem Harbergera¹, na cześć ekonomisty z Uniwersytetu Chicagoskiego Arnolda Harbergera* któiy posługiwał się takimi trójkątami w celu mierzenia nie tylko nieefek* tywności spowodowanej podatkami, ale i innych rodzajów nieefektywności, np. wywołanych monopolizacją gospodarki. Na czym oparte jest twierdzenie, że trójkąt Harbergera stanowi miarę nieefektywności? Otóż cena informuje nas o wartości ostatniej nabytej jednostki; oznacza to, że

Zob. np. A. Harberger, Tamtion, Resource Allocation and Welfare, w: J. Due, red., The Role of Direct faxes in the Federal Revenue System, Princeton University Pres, Princeton, N. J., 1964, przedruk w: A. Harberger, Tamtion and Welfare, University of Chicago Press, Chicago 1974.