IMGP59 (2)

ZAKOŃCZENIE

Refleksje nad procesami socjalizacji, wychowania 5 psychoterapii oraz poszukiwania związków między nimi nie mogą być jeszcze zakończone pełną syntezą, byłyby to bowiem próby przedwczesne wobec niepewności w określaniu i klasyfikowaniu zjawisk i odpowiadających im pojąć, które charakteryzują każdy z tych procesów. Niemniej sądzę, że próby ujęcia systemowego, polegające na wykrywaniu powiązań i zależności, w jakie proces wychowania jest uwikłany, są inspirujące i zarówno pogłębiające rozumienie rzeczywistości wychowawczej, jak też rozszerzające przedmiot badań pedagogicznych o nową problematykę.

Związki socjalizacji i wychowania odnoszą się tak do całego systemu edukacyjnego, jak i do indywidualnej osobowości, pogłębiają rozumienie związku szkoły ze środowiskiem lokalnym i społeczeństwem globalnym. Problemy naprawy zaburzeń w rozwoju osobowości 1 grupy znajdują dodatkowe oświetlenie od strony psychoterapii, a włączenie zagadnień doskonalenia organizacyjnego wydaje się szczególnie inspirujące dla przemyślenia teorii zmieniania nie tylko jednostki, grupy, lecz i całej organizacji, a także związków między organizacjami w społeczeństwie globalnym.

W ten sposób analiza wychowania — będącego efektem i stymulatorem rozwoju społecznego, inaczej bą-dącego produktem i współtwórcą kultury — zyskuje pogłębiony punkt widzenia. Bezowocność wychowania staje się zrozumiała, gdy nie nadąża ono za rozwojem społecznym, gdy staje się schematyczne, deklaratywne i konserwatywne. Popada ono wówczas w konflikt z socjalizacją, nie wyjaśnia ho wiem doświadczeń życiowych młodego pokolenia. "Wychowanie zawodzi również wówczas, gdy kierując grupami wychowanków, w zbyt słabym stopniu uwzględnia konieczność indywidualizowania i drogą represji usiłuje podporządkować regulaminowi wychowanków, którzy są hardziej wrażliwi, oryginalni czy nawet znerwicowani Znamiennym rysem współczesności jest tendencja — na którą wskazuje wielu autorów — głosząca optymistyczne przekonanie co do zwiększenia możliwości człowieka, zwłaszcza stymulacji jego mózgu tak w zakresie wrażliwości, zdolności, inteligencji zainteresowań, jak i różnorodnych kompetencji i sprawności, a zatem zarówno sieci poznawczej jak i operacyjnej.

Największe nadzieje wiążą się z rozwijaniem postawy twórczej człowieka, rozszerzaniem prawa do inicjatywy i decyzji w trakcie działania w małych grupach twórczych, pogłębianiem jego rozumienia dalekosiężnych celów i perspektyw całego społeczeństwa socjalistycznego, jak i celów organizacji, w której pracuje. Te tendencje stają się coraz bardziej wyraziste w socjalistycznych hasłach, które żądają zaprzestania wojen, humanizacji kultury, a w szczególności humanizacji pracy i stosunków międzyludzkich, które protestują przeciw manipulowaniu ludźmi, nadużywaniu inżynierii behawiorystycznej, przeciw ideologii faszystowskiej albo nacjonalistycznej.

W zachodnich społeczeństwach przemysłowych jednym z takich protestów przeciw kultowi techniki i ideo-

17 Miller — Socjalizacja . . . 257