3

wyrosła ona z filozofii a jej poszczególne subdyscypliny do diisiąj zaaUją refleksję nad wychowaniom. Dotyczy to między innymi tsloologii wychowania, czyli nauki o stanowieniu colów, aksjologii wychowania, a zatem nauki o war* to kiach, czy też antropologii filozoficznej dostarcząjącąj ważnych przealanek dla zrozumienia kondycji współczosnogo człowieka, co nio jozt boz znaczenia w procesie wychowania.

Teoria wychowania powiązana jest taż z psychologią skąd czerpie wiedzę

0    funkcjonowania człowieka, o rozwoju jego psychiki, o strukturze osobowości

1    jej funkcjach regulacyjnych. Z kolei socjologia dostarcza informacji o społecznym zakorzenieniu osoby ludzkiej, o wpływie społecznym na nawój jednostkowy, o mechanizmach socjalizacyjnych, o funkcjonowaniu instytucji edukacyjnych i występujących w nich konfliktach społecznych. Nauki biomedyczne wykrywąją prawidłowości rozwąju biologicznego czlowioka, określają standardy rozwojowe jego organizmu, czynniki wspomagające wzrost biologiczny lub go utrudniające. Dzięki wiedzy dostarczonej przez to dyscypliny można określić możliwości percepcyjne, wykonawcze, a nawet twórczo dziecka.

Będąc powiązaną z różnymi naukami społecznymi i biomedycznymi teoria wychowania korzysta też z metod badawczych tamtych dyscyplin wiedzy. Z socjologii przejęła metodę sondażu, czyli badania opinii wielu osób o ważnych dla nich sprawach, z psychologii i nauk biomedycznych przejęła metodę eksperymentu, czyli celowego wywoływania pewnych zjawisk i procesów oraz określania ich wartości dla wzbogacania form i metod procesu wychowania, z historii przejęła metodę monograficzną, czyli dogłębnego opisu i wielostronnej analizy badanego zjawiska, zaś z medycyny - metodę indywidualnych przypadków, czyli prowadzania kilku trudnych przypadków reprezentujących interesujące badana zjawisko Łączy się tu diagnozę naukową z programem terapii i jego praktyczną realizacją

Teoria wychowania zajmuje zatem, obok dydaktyki, centralną pozycję wśród nauk pedagogicznych.

2.2. Przedmiot teorii wychowania

Przedmiotem jakiejś nauki, dziadziny wiedzy, jest pewien zakres zjawisk. procesów, wyróżniony spośród innych za pomocą precyzyjnych kryteriów ustalonych przez badaczy w ciągu dzśąjów ludzkiej cywilizacji. Ów przedmiot, jeśli spełnia przyjęte przez naukowców warunki, podlega intensywnym badaniom empirycznym i studiom teoretycznym. Na ogól bywa tak, że prowadzą one do wyodrębniania się z przyjętego wcześniej obszaru problemowego coraz węższych zakresów. Z jednej dziedziny wiedzy powstąją nowe, z nią współpracujące, ale też poszukujące innych obszarów zainteresowań badawczych

r

i nowych zastosowań praktycznych. Tak też jest w przypadku nauk pedagogicznych. W okresie starożytności i wiekach średnich problematykę wychowawczą, problematykę kształcenia i oświaty podejmowano na gruncie przede wszystkim filozofii. To właśnie ta dziedzina refleksji nad człowiekiem i jego funkcjonowaniem w środowisku ogarniała myślą także dokonania w zakresie rozwoju i kształtowania osobowości. Wizja człowieka to także wizja jego wychowania, stąd naturalna niejako bliskość filozofii i pedagogiki. Kiedy pedagogika wyodrębniła się z filozofii jako odrębna dziedzina nauki obejmowała od razu szeroki zakres zjawisk i procesów społecznych związanych z usytuowaniem człowieka w środowisku i dokonywanymi przez niego przeobrażeniami. W sposób naturalny wyodrębniały się z niej subdyscypliny pedagogiczne takie jak na przykład dydaktyka - czyli tąoria nauczania i uczenia się, czy nauka o wychowaniu. Ta ostatnia podlegała również różnym procesom związanym z różnicowaniem się obszaru badawczego. Zagadnienia wychowawcze występują ^w różnych momentach żyda człowieka i związane są z różnymi formami jego działalności. Stąd zaistniała potrzeba wyodrębnienia w miarę precyzyjnych obszarów badań i zastosowań w ramach teorii wychowania.

Chociaż pedagogiko, niejako w sposób naturalny, podlegała procesom dyferengaąji i dzieliła się na różne skrzydła, to niemniej wielu badaczy podejmowało próby ponownej integracji reflokąji nad wychowaniem. B. Suchodolski (1990) krytykował wielu autorów, którzy w swoich pracach dokonywali wyraźnego rozgraniczenia wiedzy pedagogicznej na teorię kształcenia i teorię wychowania. Przedmiotem krytyki uczynił ten autor zarówno teką pedagogikę, jak też praktykę wychowania. Uważał bowiem, że nie istniąje naturalny podział na naukę o przekazywaniu wiedzy człowiekowi i naukę kształtującą jego charakter. W rzeczywistości jeet bowiem tak, że ucząc wychowujemy i wychowując równocześnie uczymy Proponowany przez niektórych pedagogów podział na teorię kształcenia i teorię wychowania jest, jego zdaniem, sztuczny, a nawet szkodliwy dla praktyki edukacyjnej- Jego szkodliwość wynika z tego, że szkoła skupiając .swoją uwagę na rozwoju intelektu ucznia zbyt mało czasu poświęca na rozwój jego postaw, zainteresowań, woli. A przecież, pisze B. Suchodolski, osobowość człowieka nie ogranicza się tylko do sfery jego intelektu. Jest to struktura o wiele bogatsza. Szkoła i inne placówki edukacyjne muszą zatem oddziaływać na całego człowieka, na wszystkie warstwy jego osobowości.

Autor był zwolennikiem koncepcji integracji pedagogiki, poszukiwania wspólnych elementów w różnych jej subdycypłinach. Taki integracyjny charakter wśród nauk o wychowaniu spełnia pedagogika ogólna. Rozwój tej dyscypliny naukowąj następuje poprzez syntetyzowanie wiedzy zgromadzonej przez wiele nauk ząjmujących się problematyką rozwoju i funkcjonowania człowieka w zmiennej rzeczywistości społecznej- Jednak znaczna część badaczy nie

55