IMGp27 (6)

58 BARBARA BOSAK

polecali opiece Bożej początki swoich zakonów, a także tutaj modlił się św. Stanisław Kostka".

Obraz rzymski szczególnie jednak związany został z bitwą pod Lepanto. W 1571 roku miała miejsce jedna z największych bitew morskich, stoczona pomiędzy flotą chrześcijańską pod dowództwem Jana Austriackiego, a flotą turecką". W pierwszą niedzielę października (7 X) pod Lepanto, zjednoczona armada Hiszpanii. Wenecji i Państwa Kościelnego odniosła zwycięstwo nad znacznie silniejszą flotą turecką. Nagła zmiana wiatru, jaka wówczas miała miejsce, uznana została za cud bowiem ona w dużym stopniu zadecydowała o losie bitwy²⁰. W tym samym czasie, kiedy rozgrywała się walka morska, w Rzymie odbywała się przy udziale papieża Piusa V (1566-72)²¹ dominikanina, ogromna procesja różańcowa, w intencji walczących wojsk chrześcijańskich. W procesji tej niesiono jeden z najbardziej czczonych w Rzymie wizerunków maryjnych — jaką była ikona Matki Boskiej Śnieżnej z bazyliki S. M. Maggiore.

Zwycięstwo w tej bitwie współcześni przypisywali wstawiennictwu Marii Panny i wysłuchanym modlitwom procesji różańcowej²². Papież jeszcze przed tą bitwą zalecił, obok innych praktyk religijnych, odprawianie nabożeństwa różańcowego. Duchowni dominikańscy rozdawali żołnierzom różańce, ucząc ich jednocześnie jak należy się modlić²³.

Na pamiątkę zwycięstwa pod Lepanto, papież Pius V ustanowił święto Matki Boskiej Zwycięskiej²⁴, a następny papież Grzegorz XIII (1572-85) nadał mu tytuł Matki Boskiej Różańcowej²³. Stąd też poświęcenie bazyliki Matki Boskiej Większej w Rzymie związano z kultem obrazu Matki Boskiej Śnieżnej, który odtąd zaczęto określać także tytułem Matki Boskiej Różańcowej. W ten sposób treści święta Poświęcenia Bazyliki Matki Boskiej Większej związano ze świętem Matki Boskiej Różańcowej.

Po tych wydarzeniach historycznych kult obrazu Salus Populi Romani jako Matki Boskiej Różańcowej rozprzestrzenił się w XVII wieku na obszar Włoch²⁶. Wzrosła więc wiara ludu w moc różańca, który zaczęto łączyć z wizerunkiem Matki Boskiej Śnieżnej. Odtąd uważany był także jako obraz różańcowy. Dodatkowo jeszcze zaczęto stosować określenie wobec przedstawienia Matki Boskiej

Śnieżnej jako Matki Boskiej Zwycięskiej²⁷, na pamiątkę tak istotnego dla ówczesnej Europy pogromu muzułmańskich Thrków i sprzymierzonych Tatarów²*.

Zrodzona wśród wiernych potrzeba posiadania w swoich kościołach przedstawienia Matki Boskiej Śnieżnej i oddawania należnej mu czci, zaowocowała zniesieniem przez Piusa V zakazu kopiowania obrazu z bazyliki S. M. Maggiore w Rzymie, który nie posiadał replik²⁹. Taki bowiem zakaz obowiązywał do tego czasu. Z okresu średniowiecza znany jest na terenie Italii tylko jeden obraz o tym samym ikonograficznym typie — w kościele S. Maria Nuova w yiterbo³⁰. Kopie obrazu z esąuilińskiej świątyni dość szybko rozprzestrzeniły się po całej Europie i trafiły także na teren Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a niektóre nawet wprost z wiecznego miasta. Pobłogosławione przez papieża kopie rzymskiego obrazu przywozili dostojnicy kościelni, biskupi, dominikanie a zwłaszcza jezuici, którzy mieli duże zasługi w tym względzie³¹. Z czasem na podstawie już istniejących kopii rzymskiego obrazu wykonywano nowe, zachowując ich zasadniczą ideę.

Do Polski jedna z pierwszych kopii cudownej ikony Matki Boskiej Większej przywieziona została z Rzymu do kościoła 00. Dominikanów w Krakowie. Obraz został sprowadzony przez biskupa krakowskiego Bernarda Maciejowskiego w 1598 roku³² jako dar rzymskich jezuitów, a namalowany został wcześniej w Rzymie przez nieznanego artystę. Fakt ten udokumentowany został zapisem z 4 lutego 1601 roku, który stwierdza, że obraz poświęcił Klemens VIII (1592--1604) i obdarował go odpustami³³. Jedna z tradycji związała go nawet z osobą św. Stanisława Kostki, odznaczającego się specjalnym kultem Matki Boskiej Różańcowej, u którego podobno obraz pozostawał w posiadaniu, a nawet w jego obecności miał umierać³⁴. Wizerunek ten został umieszczony w kaplicy Trzech Króli kościoła dominikańskiego, która służyła bractwu różańca świętego.

^v K.M. Żukiewicz,op. cif., s.26.

* Kolejne wydarzenia w Europie, a więc zwycięstwo nad Turkami w 1683 roku króla Jana 111 Sobieskiego pod Wiedniem, także księcia Eugeniusza w bitwie pod Ifemeszwarera na Węgrzech, a także w 1716 roku pod wyspą Korfu, przypisywano interwencji Matki Boskiej Różańcowej. Papież Klemens XI (1700-1721) z wdzięczności ustanowił święto Matki Boskiej Różańcowej w całym Kościele. W Polsce pierwszymi apostołami różańca byli Odrowążowie: św. Jacek i bl. Czesław. Por. R. Kostecki,op. cii., s. 16.

^s K. M. Z u k i e w i c z, op. cii., s. 26 n. „Przez wiele wieków papieże zabraniali kopiować obraz Matki Boskiej Większej, jak zabraniali zabierać relikwii apostołów i męczenników. Dopiero na prośbę św. Franciszka Borgiasza i za wstawiennictwem św. Karola Boromeusza, zniósł ten zakaz Pius V, a św. Boigiasz zaczął wprost rozrzutnie rozszerzać kopię rzymskiego obrazu”. Cyt za: P. Joseph Petit SJ, Le Traditions Mariales de la Comp. de Jesus [w:] Compte Rendu de Congres Mariol te nu a Lyon 1900, s. 481.

¹⁰    T. Mroczko, B. Dąb, Gotyckie Hodegetriepolskie [w:] Średniowiecze. Studia o kulturze, Wrocław 1966, s. 30,68.

⁷¹ M. Kornecki, op. cit„ s. 376-378.

¹¹    A. Bochnak, J; Samek, Miasto Kraków. Kościoły i klasztory śródmieścia, KZSP, L IV, cz. 2,1978, s. 129, fig. 118,

^B K.M. Żukiewicz, op. cii., s, 20; W. S moleń.op. cit.,s.22S n.

“ Tamże, s.226.