IMGs46

jedynie do stereotypowych ruchów przy taśmie, angażuje nie tylko ale całą osobowość.

Wną z najbardziej przygnębiających i demoralizujących sytuacji dla każ-człowieka jest brak pracy, a więc zagrożona egzystencja materialna; w związku z tym nie można w pełni zaspokoić potrzeb własnych i rodziny (np. własnych dziecik ponadto jest się skazanym na często upokarzającą cudzą pomoc, niemożliw a jest samorealizacja w pracy. W czasach nam współczesnych najbardziej zagraża tzw . bezrobocie strukturalne w wyniku racjonalizacji i automatyzacji produkcji.

Praca, którą w ykonywać będzie niepełnosprawny, a więc i osoba z uszkodzonym słuchem, powinna (postulujemy), obok zaspokajania potrzeb ekono-nncznvch. spełniać także funkcję rewalidacyjną. Praca, jak wspomnieliśmy, prwrtwyi zapewnić godziwą egzystencję, natomiast jej funkcja wychowawcza - rewahdacyjna powinna polegać na przyczynianiu się do rozwoju ogólnego i zawodowego inwalidy, z uwzględnieniem swoistych potrzeb wynikających z uszkodzenia słuchu.

Wychowawcze znaczenie pracy może być rozpatrywane w trzech aspektach: aktywizującym, uspołeczniającym oraz produkcyjnym . W tym ujęciu me m różnicy w rozumieniu wychowania przez pracę między ludźmi słyszącymi i mesłyszącymi. Dla osoby z uszkodzonym słuchem aktywność zawodowa i jej rezultat w postaci gotowego wytworu ma jednak dodatkowe ZBMOMie Pracując równie wydajnie lub często lepiej niż słyszący współpracownicy, osoba niesłysząca porównuje się z nimi, znajdując obiektywne i zarazem widoczne potwierdzenie swej równorzędności w określonej sferze życia społecznego. Wychowywanie osoby z uszkodzonym słuchem do dokładnej, rzetelnej pracy w toku rozwijanych dyspozycji psychicznych •ynjBwaąwiydi czynności zawodowych jest zatem czynnikiem, który przyczyna wę do aktywnego, twórczego stosunku do wykonywanej pracy zawo-dowej, gdyż praca umożliwia jej me tylko godziwy zarobek, ale daje poczucie fMutfni»równorzędności ze słyszącymi.

Wydumamt osoby z uszkodzonym słuchem do pracy i przez pracę, ■ oytaocp opartego na konkurencji wolnego rynku pracy i dokonujących się sirakturałnych, ma dziś szczególne znaczenie. W związku z tym ^ar aspekty pracy zawodowej nigdy w przeszłości

wychtmanie, (w:) M. Godlewski, St. Krawce-Podręcznik akademicki. PWN, Warszawa 1974, s. 250

nie były tak ściśle związane z umiejętnością nawiązywania kontaktu werbalnego z ludźmi słyszącymi i korzystania ze źródeł pisanych, jak to ma miejsce dzisiaj. Dla większości niesłyszących grupą odniesienia są jednak w dalszym ciągu głównie inni niesłyszący, a to przede wszystkim dlatego, że między nimi a słyszącymi występuje bariera komunikacyjna.

Powstaje tu ponadto kolejna kwestia o kapitalnym znaczeniu dla wychowania do pracy i przez pracę osoby z uszkodzonym słuchem: jak przygotować niesłyszącego ucznia do zawodu, kiedy absolwent szkoły, nie tylko szkoły specjalnej, zmuszony jest w praktyce do poszukiwania już nie tyle pracy w wyuczonym zawodzie, ale samej pracy. Wykonywania przyszłej pracy, w przypadku uzyskania zatrudnienia, będzie uczyć się dopiero na kursach przysposabiających oraz w trakcie wykonywanej pracy. Jednym z możliwych rozwiązań tej sytuacji są praktyki zawodowe w przyszłym zakładzie pracy, u przyszłego pracodawcy. Wprawdzie i w przeszłości niesłyszący często musieli zmieniać zawód bezpośrednio po opuszczeniu murów szkolnych, gdyż np. w ich miejscu zamieszkania nie było możliwości jego wykonywania, dziś jednak sytuacja ta jakościowo różni się od typowego poszukiwania zatrudnienia charakterystycznego dla przeszłości, z uwagi na szybkie „starzenie się” uzyskanych kwalifikacji, konieczną elastyczność i otwartość w uczeniu się, zwiększoną konkurencję związaną z uzyskaniem pracy a wynikającą z istniejącego, stałego bezrobocia.

Rewalidacyjna wartość wychowania przez pracę i samej pracy polegać dziś będzie przede wszystkim na jej:

-    funkcji usprawniającej, na rozwijaniu i ćwiczeniu takich dyspozycji psychofizycznych i społecznych, jak spostrzeganie, pamięć wzrokowa, wyobraźnia przestrzenna, elastyczność w myśleniu, zaś w odniesieniu do konkretnej już pracy empatii, altruizmu, systematyczności, dokładności, czystości, dokładności, rzetelności w jej wykonywaniu,

~ funkcji kompensacyjnej, wiążącej się z wyborem takiego zawodu, czynności zawodowych, które nie szkodząc zachowanemu słuchowi oraz umożliwiając wykorzystanie zachowanych potencji psychofizycznych, sprzyjać będą rozwojowi zawodowemu i ogólnemu, pełnić będą także funkcję terapeutyczną dzięki równorzędności i partnerstwu ze słyszącymi, integracji społeczno-zawodowej z zespołem pracowniczym, dzięki niezależności ekonomicznej,

-    funkcji korekcyjnej, polegającej na poprawie nie zawsze dokładnie przyswajanych pojęć dotyczących wykonywanej pracy, w zakresie wyko-

105