LastScan24

W badaniach przeprowadzonych przez Holme i Kahe (tyo/) wymieniano taKie zdarzenia stresowe jak: śmierć bliskiej osoby, rozwód, sytuacje związane z pracą zawodową, a także urodzenie dziecka. Stresującymi okazują się więc zarówno pozytywne jak i negatywne zmiany, przy czym zdarzenia negatywne częściej wywołują problemy zdrowotne, niż przeżycia związane z wydarzeniami pozytywnymi (Stewart i in., 1986). Wyjątek stanowią jedynie osoby o niskiej samoocenie dla których pozytywne zmiany w życiu współwystępują ze wzrostem zachorowalności. Zależność tę zdaje się wyjaśniać hipoteza, według której pozytywne zmiany zaburzają poczucie tożsamości osób o niskiej samoocenie, prowadząc do naruszenia poczucia kontroli wobec otoczenia. Zaobserwowano również odwrotną zależność; osoby o wysokiej samoocenie odznaczają się lepszym zdrowiem, gdy ich udziałem są pozytywne zdarzenia życiowe. Oczywiście nie wszystkie negatywne zdarzenia, a jedynie te, które naruszają stan równowagi organizmu, wyzwalają stres psychologiczny. Reakcja ludzi na działanie stresora znacznie bardziej uzależniona jest od sposobu interpretacji stresora, aniżeli obiektywnych jego właściwości, takich jak: intensywność, natura stresora i długość jego trwania. Interesujący w tym miejscu może być zaobserwowany w badaniach fakt silniejszego przeżywania zdarzeń stresowych przez młodych dorosłych, aniżeli przez osoby starsze (Chiriboga, Cutler, 1980). Prawdopodobnie wynika to z większego dystansu, jaki wobec zdarzeń życiowych przyjmują ludzie starsi. W okresie wczesnej dorosłości - na początku kariery zawodowej oraz gdy podejmowane są nowe role rodzinne - sukcesy i porażki zdają się odgrywać bardziej znaczącą rolę (wyznaczają nieraz bieg całego dorosłego życia). Ludzie starsi natomiast, jak zauważa A. Kępiński (1972), przyjmują wobec życia większy dystans, nie mają już tak wiele do stracenia jak kilkanaście lat wcześniej, a także dokonują przewartościowania znaczeń różnych sytuacji życiowych w kontekście tego, co dotychczas przeżyli.

6.3. Rozwój poznawczy

6.3.1. Kształtowanie się nowych własności myślenia

Większość młodych dorosłych dobrze radzi sobie z rozwiązywaniem standaryzowanych testów inteligencji. Wyniki badań testami inteligencji wskazują, że najwyższy poziom sprawności w nabywaniu i posługiwaniu się wiedzą abstrakcyjną przypada na późny okres adolescencji (między 16. a 20. r.ż.). Po fazie względnej stałości, począwszy od około 30. r.ż. (a więc pod koniec wczesnej dorosłości) zaczyna systematycznie się obniżać (Wechsler, 1958; Botwinick, 1984).

Charakterystyka sprawności umysłowej dorosłych przez odwoływanie się do ogólnego wyniku w testach inteligencji, wzbudza jednak wśród badaczy wiele kontrowersji. Wielu z nich podkreśla konieczność uwzględnienia wielowymiarowości zmian w rozwoju inteligencji, na co wskazują m.in. badania osób dorosłych ujawniające, że wraz z wiekiem obniża się głównie poziom wykonywania zadań w skali bezsłownej (w skali słownej raczej nie zmienia się). Ponadto, coraz częściej zwraca się uwagę na to, ze prawidłowości w przebiegu zmian w obrębie inteligencji człowieka dorosłego nie mają charakteru uniwersalnego bowiem, począwszy od wczesnej dorosłości, coraz wyraźniej zaznaczają się indywidualne różnice w przebiegu rozwoju. Inny problem dotyczy relacji między treścią zadania i poziomem myślenia ujawnionym w toku jego rozwiązywania. Inteligencja najczęściej wiązana była z umiejętnością rozwiązywania tzw. problemów laboratoryjnych, które wymagają zastosowania abstrakcyjnego, formalnego rozumowania. Zadania te dotyczą problemów akademickich, a motywacja badanego ograniczona jest zwykle do jak najlepszego zaprezentowania się w trakcie ich rozwiązywania. Zdaniem wielu autorów (Perkins, 1986), używanie wyłącznie tego rodzaju testów może prowadzić do zniekształcenia obrazu możliwości umysłowych dorosłego. Dlatego też obok zadań laboratoryjnych stosowane są tak zwane zadania codzienne (everyday tasks). J. D. Sinnot (1984) określa je jako zadania, z którymi człowiek spotyka się w codziennym życiu, lub jako zadania hipotetyczne, które spostrzegane są jako życiowo ważne. Treść tych problemów związana jest z codzienną aktywnością badanych i najczęściej dotyczy problematyki społecznej, moralnej lub politycznej. Zawierają one znaczną liczbę przesłanek koniecznych do podjęcia decyzji, oraz mogą posiadać wiele równoważnych rozwiązań. Reprezentują zatem typ zadań otwartych.

Analiza procesu myślenia osób dorosłych ujawnianego w trakcie rozwiązywania różnego typu zadań (w tym dotyczących problemów życia codziennego), pozwoliła badaczom dostrzec swoiste dla dorosłości cechy myślenia, znacznie odbiegające od własności rozumowania formalno-operacyjnego, które opisał w swej koncepcji Piaget. Zwraca się uwagę na metasystemowy, relatywistyczny i dialektyczny charakter tego myślenia, oraz na to, że umożliwia ono nie tylko rozwiązanie ale przede wszystkim odkrywanie problemów.

Badacze reprezentujący nurt epistemologiczo-genetyczny wiążą wymienione własności myślenia z nowymi strukturami umysłowymi, które prawdopodobnie zaczynają się kształtować w okresie wczesnej dorosłości, po osiągnięciu przez jednostkę stadium operacji formalnych. Część badaczy struktury te nazywa postfor-malnymi i zakłada, że są one wyrazem kształtowania się w tym okresie kolejnego stadium rozwoju w stosunku do sekwencji określonej przez Piageta.

Blok rozszerzający 6.1.

Schematy formalno-operacyjne jako narzędzie poznawania świata

Większość autorów koncepcji myślenia postformalnego twierdzi że:

1. Myślenie formalne kładzie nacisk wyłącznie na tzw. czystą logikę (pure logie). Treść zadania zdaje się być nieistotna dla sposobu jego rozwiązania. Tymczasem problem może uzyskać wyczerpujące rozwiązanie tylko przy i uwzględnieniu obydwu jego aspektów: treściowego i formalnego. Traktowanie form czystej logiki jako jedynego narzędzia reprezentacji rzeczywistości sprowadza poznanie ludzkie do sfery tego, co możliwe i abstrakcyjne oraz